Hoofdstuk 6:
'De directe vogel'
Over opdrachtgevers die steeds vaker hun bureaus overslaan en rechtstreeks gaan werken met freelancers.
Interview met een freelance art director die vaak rechtstreeks voor opdrachtgevers werkt.
Hoe kwam je bij de opdrachtgevers terecht?
​
Voordat ik ging freelancen was ik creatief directeur bij een reclamebureau. En ik was het natuurlijk gewend om rechtstreeks te werken met mijn opdracht-gevers. Dat vond ik ook het allerleukst. Toen ik begon met freelancen werd ik gebeld door oud-opdrachtgevers. Omdat ze direct met mij wilde werken. In het begin kon dat natuurlijk niet want ik had een concurrentiebeding. Maar zo is het wel een beetje ontstaan.
​
Hoe heeft freelancen je veranderd?
​
Ik merkte dat ik het reclamevak nog steeds erg leuk vond, maar dat de manier waarop ik het de laatste jaren had uitgeoefend – als creatief directeur bij een bureau - niet meer klopte. Door te gaan freelancen heb ik mezelf weer 100% gevonden. Ik heb heel veel tijd en ruimte gecreëerd om andere dingen te doen die ik leuk vind. Zoals lesgeven en fotograferen. Vroeger lag mijn hart helemaal in reclame, nu voor een heel groot deel in fotografie. Ik verdien er geen rooie cent mee, maar wat is het gaaf! Verder heb ik ontdekt dat ik, door te freelancen, diplomatieker ben geworden en het spel met opdrachtgevers nog beter kan spelen.
​
Ik ben van nature een creatief die het leuk vind om te bouwen aan iets. Dat heb ik mijn hele loopbaan bij bureaus gedaan. En dat vind ik nog steeds het allerleukst; dat je ergens kan beginnen en dat je over lange termijn dingen ziet gebeuren. Ik ben nu met twee merken bezig. Samen met een andere freelancer zijn we nu voor deze merken het reclamebureau. Een two-men-agency. En dat vind ik toch wel heel erg leuk.
Voor de twee merken waarvoor wij met z’n tweeën werken zijn wij leading. Wij bepalen de koers. Daar moet je als freelancer ook wel je weg in vinden. Dat moet groeien. Je opdrachtgever begint aan een relatie met jou terwijl ze nog allerlei contacten hebben met studiootjes, productiemaatschappijen en fotografen. Daar moet je elkaar in vinden. Daar zitten goede dingen tussen en soms ook niet. Maar als wij zeggen: “Ik zou het niet doen”, dan is het ook meteen klaar.
​
Niet iedereen is geschikt om rechtstreeks te werken voor opdrachtgevers. Het is een andere manier van werken. Je moet als freelance creatief ook wel een beetje accountkwaliteiten hebben, je moet strategische kwaliteiten hebben, je moet met een mediabureau kunnen praten, je moet goed kunnen plannen én… je moet er wel zin in hebben.
​
Het vereist ook een andere manier van werken voor de opdrachtgever. Hij kan niet meer werken zoals ie gewend was te doen met reclamebureaus. Hij kan niet meer op vrijdagmiddag een opdracht naar binnen gooien en dan verwachten dat hij maandagochtend wat te zien krijgt. Het is natuurlijk bij ons ook niet zo dat ze pas over drie weken aan de beurt zijn. Onze klanten zijn inmiddels gewend aan freelancers. En ze houden rekening met ons. Ze geven nu ruim van tevoren aan wanneer ze een briefing klaar hebben liggen voor een grote klus.
​
Als je een of twee substantiële klanten hebt als freelancer, kan er eigenlijk al niks meer bij. Want als er wat gebeurt, dan moet je er voor ze zijn. Je bent niet meer alleen maar creatie, je bent het hele bureau.
Waarom verdien je meer als je rechtstreeks voor opdrachtgevers werkt?
​
Werken met freelancers is voor beide partijen lucratiever. De opdrachtgever is met freelancers altijd voordeliger uit. Voor een beetje reclamebureau krijgt ie voor een creatief directeur al snel een rekening van 200 euro per uur of meer. Wij hebben een hoger tarief dan wat we zouden rekenen voor een bureau, maar dat heeft te maken met het feit dat er andere dingen in verdisconteerd zitten. Zoals intellectueel eigendom en gebruiksrecht. Want dat moet ergens geregeld worden.
​
Als je als opdrachtgever werkt met een bureau dan staat dat allemaal in de contracten. En daar worden dan fees voor betaald. Daar merk je, als creatief in dienst van een bureau, nooit wat van. Je krijgt je salaris en klaar. Wij hebben een regeling waarin we dit verdisconteerd hebben in ons uurtarief. Dus ons uurtarief ligt hoger, maar dat betekent ook dat alles wat we maken eigendom is van de klant. Zij mogen dus met onze ideeën doen wat ze willen. Anders wordt het een ondoorzichtige situatie. Want stel - worst case scenario – de relatie klapt uit elkaar. Dan zouden wij kunnen zeggen: “Jullie hebben ons betaald voor de fysieke arbeid, voor de inspanningen die we hebben verricht voor jullie, maar wij zijn nog steeds eigenaar van de ideeën. Die mogen jullie nu niet meer gebruiken.” Het is een ingewikkelde wetgeving; beschermen van copyright.
Maar dat hebben wij dus in ons uurtarief – dat wat hoger ligt - afgekocht. En dat zijn we overeengekomen met onze opdrachtgevers. Dus ja, wij verdienen nu meer, maar dat is ergens ook wel logisch. Het was trouwens iets dat onze klanten zelf wilden regelen. En uiteindelijk zijn we allemaal overeengekomen dat dit voor ons allen de meest werkbare situatie was. Op die manier hoefden we ook geen onderscheid te maken in allemaal verschillende uurtarieven; voor concept of uitwerking. Omdat je dan alleen maar in een schimmig gebied terechtkomt.
Waarom kiezen steeds meer adverteerders voor freelancers?
​
Er is een bepaald type adverteerder dat – in ieder geval in deze tijd – happier is in het rechtstreeks werken met creatie dan met een bureau. Dat wil niet zeggen dat die bureaus niet oké zijn, maar dat zegt iets over de manier waarop de adverteerder op dat moment georganiseerd is.
​
Vroeger lag de expertise en kennis van het vak bij de bureaus. Veel daarvan is nu naar klantzijde gegaan. Maar wat niet naar de opdrachtgevers is gegaan is creatieve kracht. Veel van die adverteerders werken daarom graag samen met freelance creatieven omdat ze dat stuk nou eenmaal niet in huis hebben.
Vaak vinden deze opdrachtgevers dat bureaus het probleem alleen maar groter maken. Negen van de tien keer beginnen bureaus heel ingewikkeld te doen. Er moeten briefings gemaakt worden, de vragen van de opdrachtgever worden ter discussie gesteld terwijl die klant soms alleen maar even een heel klein dingetje op wil lossen.
Hoe ga je om met de neventaken die je er automatisch bij krijgt?
​
Dat wat wij kunnen doen we zelf. En wat we niet zelf kunnen of wat andere mensen beter kunnen – zoals rtv-productie – dat ga ik echt niet zelf doen. Je kan trouwens veel meer dan je zelf denkt. Je hebt niet overal andere mensen voor nodig. Die mensen kunnen dan de dingen doen waar jij misschien niet altijd evenveel zin in hebt, maar zo vaak doen die mensen niet iets wat jij niet zou kunnen. Want het is helemaal niet moeilijk hoor, om zelf de klant te bellen om te vragen hoe het nou precies zit met die briefing. En je kan het beter direct van een klant horen dan dat er weer iemand tussen zit. Dat betekent dus wel dat je op maandagochtend wel ‘ns een conference call hebt met je opdrachtgever. En dat moet je niet erg vinden.
Wat vinden bureaus ervan dat je rechtstreeks op hun klanten werkt?
​
Onze opdrachtgevers werken nog wel met andere partijen, maar wij zijn eindverantwoordelijk. Met alle partijen waar zij in het verleden een band mee hadden hebben we in de afgelopen anderhalf jaar wel een keer gewerkt en zo langzamerhand vallen ze nu allemaal af. Omdat ze soms het niveau maar vooral de snelheid niet aankunnen. Wij zijn maar met z’n tweeën en kunnen dus heel snel schakelen. En als ik voor een banner volgende week een keer aan de beurt ben bij een bureau, dan heb ik ‘m vanmiddag zelf al in elkaar gezet. Ik werk namelijk dedicated op die klant. Ik heb er geen ander werk naast. Ik maak die banner in één keer goed, omdat ik precies weer wat voor rol die banner heeft in mijn campagne. In het andere geval moet je eest gaan briefen; uitleggen wat de campagne is. En daar gaan natuurlijk weer twee voorstelrondes overheen. Voor je het weet ben je twee weken verder. Het zijn wel hele goede bureaus, maar het is gewoon een schakel extra.
Klein Freelancers Onderzoek
Bureaus kunnen nu beter even de andere kant opkijken. Want op de vraag wat leuker is; werken voor een opdrachtgever of werken voor een bureau kiest slechts 10% voor het good old reclamebureau. 33% kiest voor de opdrachtgever. Overigens is het wel zo dat 57% de afwisseling tussen beide klanten prefereert. Dus gelukkig zijn ze hun ouwe trouwe bureaus nog niet helemaal vergeten.
Vakgenoten over de band tussen adverteerders en freelancers
"Freelancers die direct voor opdrachtgevers gaan werken hebben een groot probleem. Dan word je mijn concurrent. En huur ik je niet meer in." Rogier Heijning, creatief directeur Lemon Scented Tea.
​
“Defensief proberen om je eigen tuintje te beschermen is geen future proof strategie. Je kunt ontwikkelingen toch niet tegenhouden. De opdrachtgevers worden steeds slimmer. Ze hebben steeds meer verstand van advertising dan vroeger. En het dwingt bureaus om nog scherper te zijn op hun eigen toegevoegde waarde. Als een adverteerder, met het geld dat hij heeft en met wat hij wil hebben voor dat geld, veel beter een freelancer kan inhuren, dan zijn wij vaak de eerste om een adverteerder dat aan te raden.” Alwine de Jong, creatief directeur Being There.
​
“Je kan het toch niet tegenhouden. Maar wees er wel open en eerlijk in. Als iemand eerst hier intensief op een klant heeft gewerkt en hij wordt een maand daarna rechtstreeks gebeld, dan vind ik het wel zo netjes dat iemand aan ons vraagt of wij daar problemen mee hebben." Jeroen Bijl, operations director CODE D’AZUR.
​
“Iedereen heeft een gezin waar ie voor moet zorgen. Iedereen moet gewoon z’n geld verdienen. En hoe je het doet, doe je het. En als je rechtstreeks voor klanten wilt werken; prima.” Bas Korsten, executive creative director JWT.
​
"Het gaat natuurlijk om de relatie. Als jij voor ons een klus gaat doen en na drie weken of zo begin je ineens rechtstreeks dingen te doen en ik kom daar bij wijze van spreken na een half jaar achter, dan is de relatie tussen mij en mijn opdrachtgever ook niet helemaal on speaking terms. Ik vind het net zo kwalijk als een freelancer achter mijn rug om naar mijn opdrachtgever gaat als dat mijn opdrachtgever achter mijn rug om naar mijn freelancer gaat. Als beide hierover niet open zijn dan heb ik als bureau met beide geen goede vertrouwensrelatie." Jerry van den Broeke, co-owner DaybreakContent.
​
"Ik geef freelancers die rechtstreeks voor adverteerders gaan werken groot gelijk. Je moet het werk halen waar het te halen valt toch? Het maakt voor ons niets uit. Het gebeurt nu eenmaal. Maar ze mogen natuurlijk niet direct op ónze klanten gaan werken. Dat mag natuurlijk niet. Dat zou niet chique zijn." Ester Groot, operations manager Jump! Communications.
​
“We hebben een klant – een adverteerder dus – en daar doen we echt alles voor. Ze kennen de weg niet zo goed in onze business. Maar ze willen wel heel erg graag. Die hebben we dan ook van scratch on kunnen adviseren. En met onze freelancers helpen we ze stapje voor stapje. De mensen bij de klant zijn hartstikke blij. Wij zijn namelijk een soort verlengstuk van hun marketingafdeling geworden.” Agent.
“De meeste freelancers vinden de chaotische manier van werken bij adverteerders juist heel erg leuk. Omdat het een soort van pionieren is.” Edith Zandee, mede-eigenaar Mach1 en oprichter LEV Visualisers.
​
“Onlangs een grote klant geweigerd - ze vroegen me een team van freelancers te vormen voor een pitch 'tegen' bureaus. Twee uur na het gesprek belden ze me dat ze de pitch cancelden en alleen met mij door wilden gaan. Nadat ik een team had gevormd, we het plan van aanpak hadden gepresenteerd en de briefingsessie rond was, hebben we alsnog de opdracht teruggegeven. De klant was niet toe aan zo'n vorm van samenwerking. Ze zochten in onze ogen meer een leverancier dan een partner. En dat wilden we niet. Dit komt wellicht arrogant over maar ik ben ervan overtuigd dat je veel meer bereikt wanneer je trouw blijft aan je eigen waarden. Mensen voelen het en gaan ervoor. Of niet, maar dan passen we niet bij elkaar en is een samenwerking zinloos.” Freelance strateeg.
​
“Als je rechtstreeks voor een opdrachtgever gaat werken, neem dan niet de alledaagse gewoontes en werkprocessen over die je gewend bent bij reclamebureaus. Die kun je niet meer gebruiken als je direct voor een klant gaat werken. Die opdrachtgevers zijn namelijk niet alleen door de hoge rekeningen bij hun reclamebureau vertrokken.” Freelance designer.
“We gaan uit van eerlijkheid bij onze opdrachtgevers en bij onze freelancers. Als iemand een opdracht gaat doen, maken we een contract voor de klant en een contract voor de freelancer. Daar staan duidelijke afspraken in. Als beide partijen onderling zelf met elkaar willen werken, dan kan de freelancer dat pas doen een jaar na zijn laatste werkdag via ons. Maar ik kan het natuurlijk nooit 100% controleren. Dat is toch vaak op basis van eerlijkheid. Maar gelukkig zorgen we heel goed voor onze opdrachtgevers en voor onze freelancers. Dus we verwachten niet dat dit bij ons gebeurt.” Roberto Decock, consultant Freelancefirm.
​
“Ik vind wel dat bureaus in deze tijd iets stoffigs krijgen. Dat oude riedeltje met strategie, account, traffic en creatie voelt allemaal hopeloos achterhaald. We leven in een tijd waarin mensen (zeker zzp’ers) veel meer dan één ding kunnen. Dat weten adverteerders ook steeds meer. Dus een bureau met alleen maar ‘specialisten’ zet zichzelf dan toch een beetje buitenspel.” Freelance copywriter.
​
“Output van freelancers wordt door onze organisatie intern sneller en makkelijker omarmd dan output van bureaus. Zeker als die freelancers ook echt bij ons intern hebben gezeten.” Endre Davids, marketing manager Phone House.
​
“Ik zou zelf een campagne bedenken als ik de klant was. Dat laat je toch niet meer door een bureau doen?” Freelance copywriter.
​
“Grote reclamecampagnes leggen we altijd bij een bureau neer. Wat we bijvoorbeeld wel met freelancers doen is social media. Voorheen werkten we met veel meer bureaus. Bijvoorbeeld ook voor SEA en SEO. Maar dat was toch een beetje een black box. Want wij werden er niet slimmer van. De kennis bleef heel sterk bij het bureau liggen. En toen hebben we besloten om de allerbelangrijkste kanalen in huis te halen. Want wij moeten die kennis hebben, wij moeten die rode draad zijn, niet het bureau. En waarschijnlijk is het ook efficiënter en goedkoper. En dat bleek achteraf ook wel. Zo zit een van onze freelancers een dag hier en een dag thuis voor ons voor al onze SEA en SEO. En dat is een verlengde collega geworden.” Bettina Dalenoord, marketing communicatie manager bij InShared.
​
“Je doet veel meer dan waar je echte toegevoegde waarde ligt. Plan van aanpak, begroting, planning, agenda's, administratieve rompslomp. Ik kan het wel en ik doe het wel, maar het kost me veel energie omdat ik daar niet blij van word. Het vraagt dus ook veel meer zelfdiscipline. Ik heb wel ‘ns overwogen om deze werkzaamheden uit te besteden maar ook dat kost tijd. Vooral omdat ik in een plan van aanpak bijvoorbeeld verder ga dan alleen het omschrijven van de werkzaamheden, de planning en het budget. Ik geef ook mijn visie op het merk en hun problematiek. Het plan gaat gepaard met een strategische gedachte. Vooraf heb ik dus een hoge inspanning en investering – vooral in uren. Maar tot nu toe werd het gelukkig ook altijd beloond: ik kreeg de opdracht, inclusief vergoeding van de uren vooraf die ik in m'n begroting meenam.” Freelance strateeg.
​​​​
"Freelancers die direct voor onze opdrachtgevers gaan werken zijn meteen persona non grata. Dat is echt de doodsteek. Dan wordt je nooit meer ingehuurd. En als ik een keer met m'n vrienden - andere creatief directeuren - aan tafel zit, laat ik natuurlijk wel die naam vallen. Het wereldje is zo klein. Het is echt het domste dat je kan doen." Patrick de Zeeuw, owner Alfred.
“Een belangrijk punt waar freelancers op moeten letten is de continuïteit van het werk en van het gedachtegoed. Daarom zet ik freelancers het liefst alleen in op kortstondige klussen. Bij grote projecten – zoals een redesign van een site – zou ik het dan zo doen dat ik niet steeds terug hoef naar de freelancer om weer een nieuwe knop te laten designen. De freelancer moet dan iets gedetailleerder z’n oplevering doen, bijvoorbeeld met een toolkit van designelementen. Zodat wij bij 98% van de vragen niet meer afhankelijk van zijn of haar beschikbaarheid.” Endre Davids, marketing manager Phone House.
De voor- en nadelen
Het moge duidelijk zijn dat rechtstreeks werken voor opdrachtgevers - dus zonder dat er een bureau tussen zit - zo z'n voor- en nadelen heeft. Laten we beginnen met de voordelen.
Jij bent nu degene die aan het roer staat.
Jij bepaalt wat wel of niet wordt gepresenteerd aan de klant.
Jij bouwt de relatie op met de klant.
​
En omdat je direct met de klant werkt zijn er geen tussenschakels. Geen middle men die voor verwarring zorgen omdat ze boodschappen verkeerd hebben begrepen en dus ook verkeerd doorgeven. Die tussenschakels zijn bovendien erg duur voor een opdrachtgever. Door rechtstreeks met jou te werken heeft hij minder 'overhead'. En krijgt hij geen rekening voor z'n kiezen van trafficers, art buyers, account directors en projectmanagers.
Aangezien deze manier van werken voor je opdrachtgever een stuk voordeliger is, kun je dus best je tarief een tikje omhoog schroeven. Als je het goed speelt, kun je zo'n 30% tot 50% meer vragen dan bij een bureau.
​
En dan de nadelen...
De vrije vogel wordt een duizendpoot
Alle nevenactiviteiten (planning maken, de-brief schrijven, strategie uitwerken, correspondentie bijhouden, begrotingen opstellen, facturen sturen) komen nu op jouw bordje terecht. Veel plezier ermee! Want naast je core business moet je nu ook een heleboel andere taken voor je rekening nemen.
​
De belangrijkste neventaak is het verkopen van je creatieve output aan de opdrachtgever. Als je door een bureau bent ingehuurd, hoef je dit niet te doen. De creatief directeur neemt vaak deze verkopersrol op zich. In dat geval doe jij gewoon lekker je creatieve kunstje. En moet het bureau ervoor zorgen dat ze het verkopen aan de klant.
​
Zodra je direct voor een klant gaat werken, ligt die verkopersrol dus bij jou. En als je niet sterk genoeg in je schoenen staat, is de kans groot dat je over je heen laat lopen. Met als gevolg dat je creatieve vrijheid eindigt in een creatieve rotzooi. Rommel die je liever niet op je portfolio wilt hebben.
​
Kortom, als je rechtstreeks wilt gaan werken voor opdrachtgevers, zorg dan dat je een heleboel freelance vriendjes paraat hebt staan. Die je kunnen ondersteunen bij al die neventaken. Want voor je het weet sneeuwt je core talent onder. En wordt het bedolven onder zaken waarvoor je niet bent opgeleid. Zaken waar je heel ongelukkig van wordt.
Altijd in stand-by modus
Een ander nadeel van rechtstreeks voor een opdrachtgever werken is dat hij natuurlijk wel verwacht dat je 24/7 voor 'm klaarstaat. Als er nood aan de man is, moet je leveren. Bijvoorbeeld om een kolossaal foutje in een website aan te passen. Hoe pak je dat in vredesnaam aan als je net ergens anders bent begonnen?
​
Bij een bureau lossen ze dat op door een account manager of projectmanager 24/7 te koppelen aan de klant. Deze regelaar vangt de paniekklussen op en geeft deze vervolgens netjes door. Aan de creatieven op de werkvloer of aan freelancers.
​
Freelancers die direct voor opdrachtgevers werken, kunnen deze service niet zo makkelijk aanbieden.
Persona non grata
Er kleven nog meer nadelen aan het rechtstreeks werken voor adverteerders. Als de tussenschakels (zoals reclamebureaus) horen dat jij direct voor klanten werkt, kunnen ze je gaan zien als concurrent. Met het risico dat ze je nooit meer inhuren.
'Mijn neefje kan ook foto's maken'
De meeste opdrachtgevers die besluiten om rechtstreeks met freelancers te gaan werken doen dat voornamelijk om de kosten te drukken. Vaak hebben ze geen geld om een duur reclamebureau in te schakelen.
​
Daar is natuurlijk niks mis mee. Het betekent echter vaak ook dat ze als organisatie niet echt professioneel zijn ingericht. Ze hebben waarschijnlijk geen opgeleide marketing- en communicatiespecialisten in huis. Waardoor het hele traject - van briefing, review tot realisatie - moeizaam kan verlopen. En daardoor wordt het voor jou moeilijker om een project tot een goed einde te brengen. Ze zien het nut niet in van mooie fotografie. En van mooi design hebben ze vaak al helemaal geen verstand.
Klein Freelancers Onderzoek
Voordat je gaat bellen naar opdrachtgevers om rechtstreeks voor ze te werken, is het goed om te weten wat de grootste nadelen zijn.
​
37% vindt de nevenactiviteiten strontvervelend, dus alle taken die je opeens ook op je bord krijgt.
​
27% heeft moeite met de chaos die soms leeft bij opdrachtgevers omdat ze daar natuurlijk geen geoliedereclamebureaumachine hebben.
​
Andere kleine nadeeltjes die worden genoemd zijn ‘aansprakelijkheid’ (4%), ‘slechte briefings’ (8%) en het feit dat projecten veel en veel meer tijd kosten dan bij een bureau (20%).
​
Veel opdrachtgevers zijn overigens heel eerlijk tegenover freelancers. En zeggen recht voor z’n raap dat ze nu met vrije vogels werken omdat ze teleurgesteld zijn in bureaus.
​
Het grote voordeel van rechtstreeks werken voor opdrachtgevers is volgens 46% van de freelancers het directe contact. Een enkeling noemt ook ‘meer betrokkenheid’ (15%), ‘beter betaald’ (9%), ‘meer waardering’ (9%), ‘geen politiek’ (2%) en ‘kans om grotere projecten te doen’ (2%).
Semi-direct voor merken werken
Als freelancer kun je op drie manieren voor adverteerders werken:
​
1. Indirect
Je opdrachtgever is dan niet de adverteerder maar het bureau of bedrijf dat er tussen zit. Bij bureaus kun je denken aan reclamebureaus, internetbureaus of designbureaus. En bij bedrijven kun je denken aan mediabedrijven zoals omroepen en uitgeverijen. Als freelancer communiceer je dan niet of nauwelijks met de adverteerder zelf.
​
2. Direct
De adverteerder is hierbij je directe opdrachtgever. Bij deze werkwijze communiceer je dus rechtstreeks met de decision makers van Nike, HEMA of ING. Soms zit je in het pand van Nike, HEMA of ING te knutselen. Maar vaak doe je dat lekker thuis of in de kroeg en hoef je alleen voor presentaties naar het glimmende pand aan de Zuid-As.
​
3. Semi-direct
Deze vorm is al een paar keer voorbijgekomen in dit boek. Bij deze manier van werken is de adverteerder je directe opdrachtgever en wordt je hierbij ondersteund door een agent, een netwerkorganisatie of een groep bevriende freelancers. Deze vorm van freelancen wordt steeds populairder. En dat is niet zo gek…
Opdrachtgevers vinden het lastig om een op een te schakelen met losse freelancers. Elf succesvolle eenpitters bij elkaar zetten maakt nog geen succesvol team.
“Freelancers zijn juist begonnen met freelancen om hun eigen koers te kunnen kiezen. En om dan met elkaar verplicht in een hok te worden gezet, kan dan een hele rode lap zijn.” Endre Davids, marketing manager Phone House.
​
“Als adverteerder kun je maar beter niet direct met losse freelancers werken. Dat wordt een zooitje. We hebben wel ‘ns twee freelancers geboekt en tegenover elkaar gezet. Dat werd helemaal niks. Ze vlogen elkaar nog net niet in de haren. Het gaat een stuk beter als je een freelancereclamebureautje inhuurt: een team - of clubje - dat bestaat uit freelancers die elkaar door en door kennen. Samen vormen ze een flexibel reclamebureau dat zowel grote als kleine projecten kan oppakken. De freelancers in zo’n team zijn op elkaar ingespeeld en worden begeleid door een freelance projectmanager. Deze projectmanager leidt niet alleen het project, maar zorgt ook voor de communicatie tussen ons en de rest van het freelanceteam. En da’s maar goed ook. Want als je freelance creatieven rechtstreeks laat praten met opdracht-gevers, dan komt er vaak heel wat emotie bij kijken. Creatieven kunnen soms moeilijk met kritiek omgaan. En tactvol communiceren is al helemaal niet hun sterkste kant. Overigens werken wij momenteel nauwelijks meer met freelancers. Onze marketing en communicatie vergt enorm veel specialistische kennis van financiële markten. Wij werken nu met twee tot drie reclame-bureaus die deze kennis hebben en daar ook heel veel ervaring mee hebben. Dat werkt voor ons een stuk prettiger dan met freelancers of met freelance-cellen.” Opdrachtgever bij een financiële dienstverlener.
​
Kortom, opdrachtgevers geven de voorkeur aan freelanceteams. Tijdelijke cellen die op elkaar ingespeeld zijn en die na het project weer uiteenvallen.
​
Omgekeerd vinden losse freelancers het ook lastig om in hun eentje te werken voor grote adverteerders. Door de grote budgetten, grote projecten en grote eisen sneeuwt de kleine eenpitter soms onder.
​
De semi-directe schakel lost deze problemen op. Zowel voor de opdracht-gever als voor de freelancer. Op dit moment zijn er grofweg ongeveer zo’n beetje pak ‘m beet drie manieren om semi-direct te werken voor opdracht-gevers; met agentschappen, netwerkorganisaties en freelance units.
Agentschappen
Agenten vertegenwoordigen freelancers. Oorspronkelijk bemiddelde de agent alleen tussen bureaus en freelancers. De afgelopen jaren werd dit echter steeds minder. Door de komst van internet en mobiele telefonie werd het voor bureaus veel makkelijker om direct contact op te nemen met freelancers. Online portfolio’s en social media zoals LinkedIn maakten het zowel voor de freelancer als voor het bureau eenvoudiger om elkaar te vinden. De rol voor de agent leek daarmee uitgespeeld.
​
Maar niets bleek minder waar.
​
Want nu opdrachtgevers steeds vaker rechtstreeks met freelancers werken, heeft de agent weer toekomst. Het klantenlijstje van veel agenten bestond in 2015 voor zo’n 20% uit bureaus en voor 80% uit adverteerders.
​
Als je via een agent gaat werken voor merken, is de agent altijd het eerste aanspreekpunt voor de adverteerder. Samen bespreken ze de omvang, de lengte en de inhoud van de klus. Vervolgens kan de agent een perfect team van freelancers samenstellen om de klus op te pakken. Opdrachtgevers zijn op die manier verzekerd van een geoliede freelancemachine met alle financiële en flexibele voordelen van dien. En freelancers zijn verzekerd van een professioneel team om samen de meest complexe klussen aan te pakken.
​
Door deze ontwikkeling zie je dat agenten hun assortiment met freelancers flink uitbreiden. Agenten die eerst alleen illustrators vertegenwoordigden, bemiddelen nu ook voor creatieven en strategen. En agenten die alleen projectmanagers aanboden aan hun klanten, hebben nu opeens elk denkbare discipline in hun stal.
​
“Onze workload ligt voor het grootste gedeelte nu bij de adverteerderskant. Daar halen we met onze freelancers het meeste werk vandaan. Opdracht-gevers zoeken namelijk een club die ze direct kunnen benaderen voor uiteenlopende disciplines. Die ontwikkeling wordt voor onze freelancers ook interessant. Want die kloppen als eenpitter niet zo snel aan bij een grote adverteerder. En wij als intermediair wel.” Agent.
Netwerkorganisaties
Netwerkorganisaties zijn vaak kleine bedrijven waarbij grote projecten en dito bedragen in omloop gaan.
​
Er zijn netwerkorganisaties die niet groter zijn dan drie man en hun kracht ontlenen aan het enorme netwerk van freelancers dat ze door de jaren heen hebben opgebouwd. Voor elke klus - groot of klein, online of drukwerk, tv of mobile - hebben ze vrije vogels om zich heen verzameld. En zodra een opdrachtgever een project naar binnenschuift, heeft het netwerkbureau in no-time een freelance kernteam paraat staan.
​
Voor traditionele bureaus is dit veel lastiger en kostbaarder. Zij proberen de projecten natuurlijk eerst te verdelen over de eigen werkvloer. En pas als dat niet lukt, gaan ze buiten de deur kijken naar freelancers.
​
De netwerkorganisaties springen in een gat wat traditionele bureaus met moeite kunnen vullen. Klanten (en dan hebben we het nu weer over de adverteerders) willen oplossingen voor al hun marketing- en communicatie-problemen. Van social media tot jaarverslagen. Van mobile tot tv. En van pr tot digitaal drukwerk.
Traditionele bureaus proberen deze services aan te bieden aan hun klanten, maar slagen daar niet of nauwelijks in. Omdat het simpelweg te kostbaar is om voor elke discipline andere professionals aan te nemen. Bij tijd en wijle proberen bureaus om zuster- en dochterondernemingen op te zetten. Om een beetje full-service te kunnen zijn voor hun klanten. De succesverhalen van deze strategie zijn echter op een hand te tellen.
Het is dan ook niet gek dat de netwerkorganisaties steeds vaker beginnen te concurreren met grote bureaus. Ze zijn kleiner, goedkoper, slagvaardiger en flexibeler dan traditionele bureaus. En netwerkorganisaties zijn bovendien ideale werkgevers voor freelancers. Ze geloven namelijk heilig in de kracht van de freelancer.
​
In tegenstelling tot de agent heeft de netwerkorganisatie geen vaste database van freelancers. De agent kijkt bij elke klus alleen naar de freelancers die zich aan hem hebben verbonden. De netwerkorganisatie kijkt naar alle freelancers. Hij zet z’n complete netwerk aan het werk om het ideale team samen te stellen.
Een ander verschil met de agent is dat de netwerkorganisatie zich inhoudelijk wel met de klus bemoeit. Veel netwerkorganisaties worden gerund door een projectmanager, een strateeg of een account director. Ze kijken niet vanaf de zijlijn toe, maar voegen vanuit hun eigen specialisme veel toe aan de klus.
​
In theorie zijn de freelanceteams van de netwerkorganisatie dan ook een stuk efficiënter dan de teams van een agent. Omdat de netwerkorganisatie meer betrokken is bij de klus en omdat hij toegang heeft tot een breder pallet van freelancers.
​
Bij de netwerkorganisatie hebben freelancers – net als bij de agent – een directe lijn met de adverteerder. Waarbij ze terzijde worden gestaan door de projectmanager van de netwerkorganisatie.
De freelance unit
De derde manier om semi-direct voor adverteerders te werken, is meteen de meest directe van de drie. Samen met eenpitcollega’s stel je een club samen van professionele freelancers die goed op elkaar ingespeeld zijn. Waarbij je zoveel mogelijk verschillende functies samenbrengt: strategie, project-management, creatie en productie.
​
Met deze club werk je direct op adverteerders. Je pakt samen klussen op en verdeelt de verantwoordelijkheden. De voordelen zijn dat je zelf bepaalt met wie je de klus doet en dat je zelf je tarief bepaalt.
​
Een nadeel van de freelance unit is dat je wel heel erg op een bureautje begint te lijken. Minus het dure pand en de dure receptioniste natuurlijk. Daardoor gaan bureaus je zien als hun directe concurrent en bestaat het risico dat ze je minder vaak inhuren. Freelancers die via agenten of netwerkorganisaties voor adverteerders werken hebben hier geen last van. Omdat niet de freelancer, maar de agent of netwerkorganisatie als concurrent wordt beschouwd door de bureaus.
Freelance units worden steeds populairder. Clubjes zoals Goed Stel Mensen en Reclame Collega’s timmeren aardig aan de weg en bewijzen dat deze manier van werken aanslaat.
Interview met de group manager, production/studio van de EU bij Bose
Hoe zie je het verschil tussen creatieven die werken bij bureaus en creatieven die werken bij een opdrachtgever?
Werken bij een bureau als creatief is leuk. Je hebt een diversiteit aan klanten. In the long run loopt de vaste creatief echter tegen frustratiefactoren op. Zoals vervelende klanten, moeilijke klanten en een account apparaat dat – in de ogen van de creatief – niet goed opereert.
​
Als creatief bij de opdrachtgever werken lijkt saai. Je werkt immers maar op één account. Het klopt dat creatieven impulsen nodig hebben van andere creatieven. En als je aan de klantenkant zit dan is zo’n afdeling vaak wat kleiner. Als ze al een eigen creatieve afdeling hebben natuurlijk. Dus als vaste creatief bij de opdrachtgever moet je het doen met je collega’s en de inspiratie die je van je collega’s krijgt. Op zich kan dat, mits je intern goede creatieve collega’s hebt. Gelukkig hebben wij die bij Bose.
​
Verder is het werk vaak ook een stuk ingewikkelder bij de opdrachtgever. Want je werkt niet bij een bedrijf dat zich rondom creatie heeft georganiseerd zoals reclamebureaus. Marketing en communicatie is bij een opdrachtgever slechts een van de vele belangrijke afdelingen. Als je als creatief aan de adverteerderskant gaat werken komt er dus veel meer bij kijken. Maar het heeft daardoor ook meer diepgang.
Wat is jouw rol bij Bose?
​
Bose heeft een eigen internal agency. Met een eigen studio, met eigen art directors en een eigen creatief directeur. Dat is onze kern. En op onderdelen halen we mensen daarbij. Ik doe alle art buying voor het internal agency van Bose. Dus ik regel bijvoorbeeld fotografen en illustratoren. Maar ik huur ook alle freelancers in. Voor creatie, studio maar ook voor projectmanagement.
Wanneer huur je freelancers in?
​
Ik zorg dat mijn vaste mensen maximaal 7 of 8 uur per dag werken. Die mensen zijn mijn belangrijkste assets. Als die overwerkt raken of rsi krijgen, dan zijn we als bedrijf nog verder van huis. Dat is niet alleen een groot continuïteitsprobleem voor ons bedrijf, maar ook een enorme kostenpost. Wij maken daarom veel gebruik van freelance dtp’ers. Dus als er overgewerkt moet worden, dan zijn de freelancers als eerste aan de beurt. Als iemand z’n privétijd moet opofferen, dan is het de freelancer. En natuurlijk mag die altijd ‘nee’ zeggen als ie niet wil. Maar de freelancer moet zichzelf beschermen. Daar ben ik niet voor. Om mijn vaste werknemers te beschermen wijk ik dus vaak uit naar freelance inhuur.
Wat zijn de nadelen van freelancers?
Freelancers kosten een hoop tijd. Toen ik freelance bij een bureau werd ingehuurd, duurde het twee dagen voordat ik was ingewerkt. Bij adverteerders stond daar zeker een week voor. En hier – bij Bose – ben je zeker drie maanden bezig om een beetje te begrijpen wat we aan het doen zijn. Bovendien kun je freelancers niet jarenlang continue inhuren. Dat kan niet. Dan krijg je de fiscus op je dak met naheffingen. Dus je hebt een pool van verschillende freelancers nodig. Voor roulatie. En die pool moet je blijven verversen. Omdat er soms wel ‘ns eentje afvalt. Kortom, het is fijn dat freelancers er zijn, maar het geeft ook een enorme druk op je organisatie.
​
Maken jullie gebruik van agentschappen?
​
De laatste jaren is het steeds minder nodig om freelancers via een agent in te huren. Door het internet is de wereld veel kleiner geworden. Er wordt nu veel meer vanuit netwerken gedacht. Iedereen die bij Bose komt werken – vast of freelance – neemt een ontzettend groot netwerk met zich mee. Dus waar is de toevoegde waarde nog voor een opdrachtgever om met een agent te werken?
Zijn freelancers duurder dan vaste werknemers?
​
De perceptie bestaat dat freelancers heel erg duur zijn. Ik ben zelf ook freelance geweest. En inderdaad, als je een goed jaar hebt, dan heb je een hoger inkomen dan in vaste dienst. Maar daar moet ik natuurlijk wel al mijn verzekeringen van betalen, mijn eigen risico zit daarin en ga zo maar door. En tel dan als werkgever ook maar ‘ns de kosten op van een vaste werknemer: overhead, zwangerschapsverlofje, ouderschapsverlofje. Als je dat met elkaar vergelijkt is die freelancer uiteindelijk niet zo heel veel duurder dan een werknemer. Maar dat is soms heel lastig uit te leggen aan vaste krachten. In de ogen van vaste werknemers lijkt het alsof freelancers slapend rijk worden. Maar dat is helemaal niet zo. Die vaste werknemers kijken namelijk alleen maar naar hun eigen salaris en vergelijken dat met de freelancer. Maar ze kijken niet naar hun zekerheden, die een freelancer dus niet heeft. Bijvoorbeeld dat hun partner een mooi bedrag krijgt bij overlijden om de hypotheek mee af te betalen. Dat zijn allemaal plussen die je als vaste medewerker erbij krijgt, maar mensen zien dat niet.
De veeleisende opdrachtgever
Direct werken voor opdrachtgevers is niet alleen maar rozeschijn en mane-geur. Zo is er een grote Nederlandse elektronicagigant die wel heel veel eisen stelt aan haar freelancers.
​
Ten eerste moeten ze allemaal via een bepaalde agent werken. Rechtstreeks freelancen voor deze opdrachtgever zit er dus niet in. Het grootste nadeel hiervan is dat je door de Belastingdienst kunt worden gezien als een werknemer van het bedrijf. Je moet je uurtjes dus goed in de gaten houden, want anders kun je fluiten naar je zelfstandigenaftrek.
​
Ten tweede eist de opdrachtgever dat je – op je eigen kosten uiteraard – een aansprakelijkheidsverzekering afsluit.
​
Ten derde dien je ál je VAR-verklaringen van de afgelopen jaren te laten zien. En dan is het nog maar de vraag hoe ingewikkeld ze zullen gaan doen met de nieuwe modelovereenkomsten.
Ten vierde moet je een kopietje opsturen van je inschrijving bij de Kamer van Koophandel.
​
Ten vijfde willen ze een scan hebben van zowel de voorkant als de achterkant van je paspoort.
​
Ten zesde – en dat is waarschijnlijk de vreemdste - willen ze ook je rapportcijfers zien van de lagere school. Geen grapje! Zonder keurige cijfers voor vlijt en gym kun je helaas niet aan de bak bij deze opdrachtgever.
​
Zou het niet leuk zijn om een keertje de rollen om te draaien? Door bij de elektronicagigant een waterkoker te kopen met dezelfde eisen. “Nee hoor, een tasje hoeft niet, maar ik wel graag uw geboorteakte zien voordat ik de waterkoker koop.”