Hoofdstuk 14:
'De Geluksvogel'
Een leuk hoofdstuk met blije verrassingen uit het freelanceleven.
“Dankzij het freelancen heb ik mijn vrouw ontmoet! Zij was mijn klant en tijdens het presenteren sloeg de vonk over. De concepten werden helaas allemaal afgekeurd, maar ik gelukkig niet.” Freelance art director.
Anekdote: Dubbel factureren
Soms gebeuren er dingen in het freelanceleven die je totaal niet verwacht. En wordt je opeens verrast met een creatief of financieel voordeeltje.
Zo was tekstschrijver Mark een keer voor twee weken geboekt bij een groot bureau. Om te werken op een grote Nederlandse opdrachtgever. De opdracht lag echter nog niet klaar, maar kon wel any minute losbarsten. Dat betekende dus betaald wachten en onbeperkt koffiedrinken.
​
De eerste dag bij het bureau deed Mark niets anders dan met z'n vingers draaien en z'n neus leegpeuteren. Ondertussen kon hij daar wel acht vette uren voor factureren!
​
Het klinkt leuk, maar Mark voelde zich er niet prettig bij. Hij vroeg of de boeking niet kon worden teruggedraaid. Want geld verdienen met niks doen zat ‘m niet lekker. Zijn voorstel was een no go. Het bureau wilde dat Mark betaald paraat bleef staan voor als de klus zou komen.
De volgende ochtend werd Mark gebeld door een ander bureau voor een andere klus. Namelijk twee weken lang teksten schrijven. Mark stelde nog-maals aan het eerste bureau voor om de boeking te laten vervallen. Zodat hij die andere schrijfklus kon doen. En zodat hij geld kon verdienen door er eerlijk voor te werken. Het bureau zei wederom ‘nee’.
​
Ze wilden Mark nog steeds in de startblokken hebben voor die mysterieuze grote klus. Ze begrepen echter wel dat hij zich een beetje verveelde, dus ze kwamen met een ander voorstel: hij mocht die schrijfklus van het andere bureau aannemen terwijl hij bij het eerste bureau betaald bleef wachten op de grote klus!
​
Twee weken lang kon Mark dus dubbele uren in rekening brengen. In de ogen van zijn belastingmannetje leek het alsof Mark 80 uur in de week had gewerkt. Katsjing!
​
En die grote mysterieuze klus?
Die is nooit gekomen.
De creatieve speeltuin
Iedere creatief kent het wel... opeens borrelt er een ideetje op. Een grap, een nieuwe dienst, een inhaker of een compleet nieuw product. Als vastebaan-creatief kun je dergelijke spontane hersenspinsels alleen droppen bij de klanten van je baas. Of je moet heel brutaal een klant van een concurrerend bureau durven benaderen.
​
De freelancer heeft een gigantisch netwerk van interessante merken voor 'm klaarliggen. En al die spontane conceptjes kun je dus altijd wel bij een van je klanten kwijt. Een inhakertje voor een shampoomerk bij Bureau A, een app voor een biermerk bij Bureau B en een Facebookpostje voor een automerk bij Bureau C. Jouw klant blij. Hun klant blij. Jij blij.
​
Het is niet alleen goed voor je portfolio maar ook voor de band met je klant. Door ideetjes en suggesties aan te dragen laat je zien dat je dolgraag voor ‘m werkt. En door die proactieve houding wil je klant ook dolgraag met jou werken.
De vrijheid om je eigen klanten te kiezen
Als vegetariër kun je eenvoudig de vleesproducten in de supermarkt links laten liggen. Als vegetariër in vaste dienst kun je echter moeilijk weigeren om te werken voor vleesmerken. Je hebt nou eenmaal een contract. En daar dien je je aan te houden. Dus als je baas wil dat je gaat werken voor een tabaks-fabrikant, een munitiefabriek of een streng religieuze omroep, dan heb je dat maar te pikken.
​
Freelancers kunnen veel eenvoudiger hun hart volgen. Wil je niet voor vlees-fabrikanten werken? Dan schuif je het klusje gewoon door naar een andere freelancer. En heb je ook geen trek in tabak, religie, politiek of loterijen? Volg je hart, zeg ‘nee’ en maak freelancevrienden blij die minder moeite hebben met dergelijke klanten.
Klein Freelancers Onderzoek
De meeste freelancers nemen alles aan voor het geld. Monsanto, Shell, PVV, Scientology… het kan ze eigenlijk niet zoveel schelen, zolang het maar goed betaald. Een enkeling krijgt wroeging na zo’n klus en besluit de helft van het verdiende geld te doneren aan een goed doel. Een handjevol freelancers geeft aan voor de volgende klanten (liever) niet te werken: politiek (vooral PVV), alcohol, religie, tabak, defensie, bont, goedkope leningen, Shell, McDonalds en banken. Opvallend is ook dat vier freelancers bij het kiezen van hun klanten zich zoveel mogelijk richten op duurzame projecten. Aan de andere kant is er ook een freelancer is die – wegens slechte ervaringen – charity juist volledig in de ban heeft gedaan.
Vakgenoten over de voordelen van freelancen
“Bij mijn laatste bureau waar ik in vaste dienst zat werd ik klein gehouden. Al bij m’n eerste freelance klus zat ik meteen met de belangrijkste peepz rond de tafel. De waardering die ik van die personen daar kreeg, was goud waard.” Freelance art director.
​
“Het reclamefestival Cannes is een groot feest! Ook voor freelancers. Opgehaald worden door een speedboat op een pier en naar een jacht worden gebracht. Vol met oesters en champagne. Allemaal geregeld door een agentschap. Gekkigheid die reclamebusiness.” Freelance designer.
​
“Het mooiste wat me is overkomen als freelancer, is dat ik door dit werk in staat ben gebleken om als single moeder met twee puppies te overleven in een crisistijd. Elk jaar dacht ik bij mezelf: nou, deze winst overtref ik vast niet volgend jaar en dan bleek dat toch het geval. Door mijn flexibiliteit kon ik de kinderen opvangen, elke dag naar school brengen en ‘s middags weer ophalen. Tussendoor kon ik voldoende geld verdienen, mijn kennis ontwikkelen en enorm groeien; zowel persoonlijk als zakelijk. De opkomst van social media was voor mij een uitkomst om mezelf online te profileren. Doordat ik ‘s avonds niet weg kon en nauwelijks op borrels en feestjes aanwezig was, heb ik gebruikgemaakt van de online mogelijkheden. Als ik er nu zo over nadenk…. Het is zelfvertrouwen.. ja. Dat is wat ik heb teruggekregen uit het freelancen: zelfvertrouwen.” Freelance projectmanager.
​
“Toen ik vorig jaar klaar was met een groot project, riep de directeur de hele afdeling bijeen, omdat hij zo blij was met het werk dat ik voor hem had gedaan. Bloemen, een speech, applaus - ongelooflijk. Het was een beetje zoals die jongen uit de Tempo Team reclame.” Freelance copywriter.
​
“Ik ben elke keer heel erg blij als mensen geraakt worden door een idee dat uit mijn hoofd komt of een stuk tekst dat uit mijn pen is gekomen. De leukste reactie is toch als mensen emotioneel geraakt zijn. "Goh, zijn wij dit?" Een gevoel van trots teweegbrengen. En enthousiasme opwekken.” Freelance copywriter.
​
“Once I was at a drink at a big agency. After some drinks and fun I asked a guy - who does those spray washing signs on sidewalks - if he would do some work to help me promote something I was doing for the US Democratic Party and expat voting. He got all pissy with me and said: "No, I would only do that for something like ‘Tell An American To Vote’. That was a real campaign, that was really cool and really grassroots!” I laughed, “That’s me! That’s me!” That was my own personal campaign I did, that really hit big. Not that the guy cared, but I was delighted someone who was not part of my world knew about it and respected it.” Freelance copywriter.
“Een marketing dude van een techbedrijf kwam bij me langs met de vraag of ik een korte animatiefilm kon maken over een van hun producten. Ze hadden geen idee wat ze precies wilden, en er zaten geen reclamemensen tussen. Dus ik kreeg de volledige vrijheid om zelf het verhaal/script te schrijven en om daarna 12 weken lang alles zelf te designen, te storyboarden en te produceren. Het verdiende niet goed maar ik was supertrots op het resultaat.” Freelance motion design director.
​
“Je maakt als freelancer sowieso veel mee. Veel meer dan als loonslaaf. Elke keer weer een andere plek, andere mensen, andere politiek, andere koffie, andere briefings, andere werkwijzen, andere deliverables. Maar altijd dezelfde hoge druk. In die zin is elke klus een anekdote.” Freelance copywriter.
​
“Dat bureaus na de klus vragen of je nog wat lang wilt blijven zitten. Om het bureau een bedrijvige indruk te geven aangezien er een potentiële nieuwe klant langskomt.” Freelance copywriter.
​
“Een van de mooiste dingen was dat ik als luchtvaartgek een freelance opdracht kreeg voor de luchtmacht. En ook betrokken werd bij de uitwerking. Ruim vier dagen filmen met straaljagers en helikopters. En dan al die fijne beelden tot een mooi geheel smeden. De glimlach was niet van m’n gezicht te krijgen.” Freelance copywriter.
​
“Een visualiser vond een idee zo slecht, dat ze weigerde het te tekenen. Dat vond ik wel goed. Het was ook een slecht idee. Het moest een spotje worden voor een nieuw tv-programma. En dat programma was dan zo slecht dat de bejaarde die het zat te kijken was gestorven op de bank. De visualiser weigerde dat te schetsen. “Ik vind het kut, ik vind het zielig voor die oude mevrouw, ik doe het gewoon niet”. En ze had ook gelijk. Het gaf een totale verlamming aan de situatie. Het was heel geestig.” Alwine de Jong, creatief directeur Being There.
Anekdote: 160.000 gulden voor een paar tekeningen
Dit is een oud verhaaltje. We gaan even terug naar het jaar 2000. Fotograaf Paul had een enorme fotografieklus op z’n bordje gekregen voor een Rotterdams bureau. De voorbereiding alleen al was gigantisch… offertes maken, plannen overleggen, locaties bespreken, enzovoorts.
​
Eindelijk was het tijd voor de laatste PPM. Een pre production meeting waarbij alle details met de betrokken partijen worden afgetikt. Zoals decor, licht, modellen en locaties. Zodat er tijdens – of na – de shoot geen discussies meer kunnen ontstaan.
​
Om alles zo duidelijk mogelijk te maken tijdens deze PPM had de fotograaf schetsen gemaakt. Een visualiser had tekeningen gemaakt om een indruk te geven hoe de foto’s eruit zouden komen te zien. De fotograaf legde aan de hand van de schetsen uit hoe hij deze om zou zetten in fraaie fotografie.
​
Hij legde uit dat het een ingewikkelde combinatie was van decorbouw, locatie- en studiofotografie en een beeldbewerkingstraject van bijna drie weken. Na een uur uitleg dacht de fotograaf dat hij de klant wel had overtuigd van de juistheid van zijn aanpak.
​
Tijdens de meeting staarde de klant steeds wat glazig naar de fotograaf. Na de uitleg vroeg hij – terwijl hij wees naar de tekeningen: “Wacht even jongens, wat willen jullie nu nog allemaal met de beelden gaan doen? Het ziet er toch al heel mooi uit zo!”
Een gênante stilte daalde neer in de vergaderruimte. De klant dacht blijkbaar dat hij bijna 160.000,- gulden moest neertikken voor alleen een paar schetsen.
Interview met Frits Rijksbaron, freelancer sinds 1970
Heb je altijd als freelancer gewerkt?
​
Ik heb twee keer in vaste dienst gezeten. Van 1965 tot 1970. En van 1980 tot 1984. De overige jaren was ik freelancer.
​
Ik heb ook nog een soort vast dienstverband gehad met Adventure: tussen 1976 en 1980. Adventure was een groepje van freelancers. We waren allemaal freelance, maar we profileerden ons wel als bureau. Hele leuke club. Ging ook heel goed. We hadden een eigen pand aan het Vondelpark. We waren eigenlijk het eerste collectief van freelancers. We werkten zowel voor bureaus als voor opdrachtgevers. Uiteengevallen door ruzie natuurlijk…
Heb je wel ‘ns mindere periodes meegemaakt?
​
Ik heb nooit een dip meegemaakt. De laatste jaren natuurlijk wel. Het houdt nu een beetje op. De bureaus zijn niet meer geïnteresseerd, ze kennen je niet meer. Maar dat is eigenlijk alleen van de laatste jaren. Daarvoor had ik nooit een dip. Ik ben dan ook pas in 2010 begonnen met het opzetten van zijprojectjes. Daarvoor had ik het niet nodig.
​
Een collega van me - die toch heel succesvol was als freelancer – durfde nooit met vakantie te gaan omdat ie altijd bang was dat ze ‘m na een week al zouden vergeten. Ik ging elk jaar een maand achter elkaar. Ik had soms zo’n 90.000 gulden omzet in een kwartaal. Soms verdiende ik vier ton per jaar. Dat is nu wel anders.
Wat is het verschil tussen toen en nu?
​
Het grote verschil met nu is, dat ik zeker 20 jaar lang niet zelf heb hoeven bellen. De telefoon die ging gewoon de hele tijd. Pas 10 of 15 jaar geleden moest ik weer voor het eerst met mapjes rond gaan lopen. Maar toen was ik al wat ouder. En dan krijg je ook een terugval. Omdat bureaus je niet meer zien zitten. Of staan. Maar ik vond het wel leuk. Weer een beetje werven.
​
Bij een bureau heb ik jaar in jaar uit gefreelancet. Iedereen dacht ook dat we een vast team waren. Op een gegeven moment kwam de boekhouder naar ons toe omdat ie niet begreep waarom wij anders betaald werden dan het andere personeel.
​
Ondanks dat we geen mobieltjes, mail of whatsapp hadden, liepen klussen helemaal vanzelf; ik hoefde nooit iets te doen. Ik heb nooit het idee gehad dat ik hard moest werken. En er waren bijna geen freelancers, een stuk of vijf misschien. Er waren ook nog geen agenten.
​
Er was nooit concurrentie. Later natuurlijk wel; en toen kwamen ook de agenten. Maar het grappige was, dat als het wat slechter ging met het werk, er opeens niets meer van de agenten kwam. Dus ging ik het maar zelf weer doen. En toen ging het werk weer lopen.
Wat vond je van de agentschappen?
​
Ik vond het niet sympathiek hoe het daar bij de agenten ging. Precies op de momenten dat ik aan het werk was, kwamen ze opeens met een klusje aanzetten. En als ik dan vroeg of we het klusje konden verschuiven dan bleek dat niet te kunnen. Maar als ik dan zelf het bureau ging bellen dan was het opeens geen enkel probleem om te verschuiven.
​
Mijn tips aan jonge freelancers is dan ook: geef het niet uit handen aan een ander, maar doe het zelf. Verkoop jezelf. Het is je vak.
nekdote: de opbloeiende dtp’er
(Door Iris Buddingh, managing director Propaganda.)
​
Tijdens de crisis heb ik een jongen heel lang in vaste dienst gehad. Omdat ik ‘m niet wilde ontslaan. Ik maakte me ontzettend zorgen over ‘m. Hij was een dtp’er die bij mij veel te weinig werk had. Ongeveer tussen de twee en de drie uur werk per dag. Maar ondertussen had ie wel een goed salaris. Mijn hoop was dat hij zich kapot zou gaan solliciteren.
​
Het eerste crisisjaar was een klap voor ons bureau. En ook voor hem. Maar we zouden er wel weer bovenop komen en ik wilde hem niet kwijt. Het was dus financieel even slikken geblazen, maar ik had gelukkig wel wat reserves, dus dat kon prima. Maar het was natuurlijk niet een langetermijnoplossing.
Op een gegeven moment ging ik het met hem erover hebben. En ik vroeg of ie bijvoorbeeld al eens had gesolliciteerd. Nee dus. Ik kon het hem niet inwrijven, maar ik kon daar met mijn hoofd niet bij. A: ik zou niet ergens willen zitten waar ik niet kan leveren waar ik voor betaald word. B: ik zou me zorgen maken om mijn eigen positie. En C: ik zou me kapot vervelen. Wat ie ook deed natuurlijk. Maar dan blijf je toch niet al die jaren zo zitten?
​
Uiteindelijk is ie toch gaan freelancen. En het is nog steeds dezelfde aardige jongen, maar nu is ie veel commerciëler. En hij werkt ook veel beter. Dus die schakel ik ook af en toe nog in. En alles waar ik voeger moeite mee had bij hem, heeft ie nu van zich af geschud. Het freelancen heeft ‘m in heel veel opzichten verbeterd.