Hoofdstuk 13:
'De Pechvogel'
Een minder leuk hoofdstuk met onaangename kantjes van het freelancen. En - geheel toevallig – ook het 13e hoofdstuk van dit boek.
Klein Freelancers Onderzoek
Natuurlijk kleven er ook nadelen aan het freelancen. Gelukkig vallen die in het niet bij de voordelen, maar het is wel goed om er even bij stil te staan voor je de grote vrije val neemt.
​
Voor 48% van de freelancers is onzekerheid het grootste nadeel. De papieren rompslomp – zoals administratie en boekhouding – is voor 9% een nadeeltje. Andere dingen die door een enkeling worden genoemd zijn ‘veel concurrentie’, ‘de noodzaak om actief te blijven’, ‘de noodzaak om jezelf te blijven ontwikkelen’, ‘het vervolgtraject missen van je project’ en ‘eenzaamheid’. 5% ziet trouwens geen enkel nadeel aan hun freelancebestaan.
De freelancer als economische barometer
Als het goed gaat met de economie heeft de freelancer het druk. En als het slecht gaat met de economie heeft de freelancer het ook druk. Het zijn juist de overgangsmomentjes tussen goed en slecht die zorgen voor lege agenda’s bij de freelancer.
​
Ter verduidelijking…
​
Als het goed gaat met de economie, kunnen adverteerders en bureaus het werk niet aan. Dus hebben de freelancers het knetterdruk om ze te helpen. Als het slecht gaat met de economie durven adverteerders geen dure bureaus in te schakelen en durven bureaus geen personeel aan te nemen. Het meeste werk wordt dan verzet door – je raadt het al – de freelancer. Dus zowel tijdens de piek als tijdens het dieptepunt van de conjunctuur zitten we als freelancer gebakken.
Zodra het wat minder gaat met de economie – dus na de piek- zijn de freelancers de eersten die het voelen. Want de bezuinigingen bij elke bedrijf, of het nou een adverteerder of een bureau is, beginnen altijd met een freelancestop. Een tijdelijke periode waarin het bedrijf geen externe krachten meer inhuurt om kosten te besparen. Zo’n freelancestop is voor veel bedrijven vaak slechts het begin. Meestal volgt er nog een ontslagronde of twee en - als het echt tegenzit - een faillissement.
​
Zodra het weer wat beter gaat met de economie – dus na het dieptepunt - zijn de freelancers de eersten die het voelen. Want als de omzet bij bedrijven weer een beetje stijgt, durven ze eindelijk weer vast personeel aan te nemen. En komen er de eerste maanden – en met een beetje pech zelfs jaren – geen freelancers meer over de vloer.
De grote stilte van 2015
In het tweede halfjaar van 2015 kregen veel freelancers het steeds rustiger. Elke maand leek er minder werk te zijn. Sommige freelancers gingen nood-gedwongen weer terug in vaste dienst. Waar ze dan genoegen moesten nemen met een halfjaarcontractje voor een habbekrats. En een enkeling ging zelfs z’n huis onderverhuren.
​
Doordat freelancers meer met elkaar praten dan vroeger, viel het op dat de Grote Stilte niet een of twee freelancers trof, maar hele volksstammen. Waarschijnlijk – en hopelijk – heeft dit alles te maken met de theorie hier-boven. Overal zie je dat de economie weer over z’n griepje heen is. En het heeft er alle schijn van dat bedrijven – zowel bureaus als adverteerders – weer een extra potje geld hebben. Ze hebben kennelijk weer voldoende werk en inkomsten om mensen vast aan te nemen. En daardoor heeft de vrije vogel het even wat rustiger.
Vakgenoten over de nadelen van freelancen
"Ik ben zelf vijf jaar freelancer geweest. En het stopte voor mij altijd net op het punt dat het spannend werd. Ik word verliefd op ideeën. En ik wil dan ook altijd zien hoe het eindigt. Vaak zie je als freelancer je eigen idee terug in een hele andere vorm. En dan heb je geen idee hoe dat proces is gegaan. En dat miste ik heel erg. Ik wil m'n idee geboren zien worden en het zien evolueren." Hans van Nood, creatief directeur XXS.
​
"Veel freelance art directors missen het maken. Ze zeggen wel 'ns tegen me: Je krijgt het idee gratis, als ik het maar mag maken". Patrick de Zeeuw, owner Alfred.
​
"Waar ik het vaak mee vergeleek, toen ik zelf freelancer was, is met het oudste beroep. De nood is hoog. Je wordt gebeld, je mag op komen draven. Je mag je kunstje doen. En vervolgens mag je weer ophoepelen. En als het meezit wordt je nog snel en goed betaald." Jeroen Bijl, operations director CODE D’AZUR.
​
“Een nadeel van freelancen is dat je altijd moet presteren; je laatste klus is je visitekaartje. Het is dus 200% knallen iedere dag. Da’s wel anders als je bij een baas werkt. Daar is het meer een golfbeweging. Ook is het soms eenzaam. Je hebt niet de teamuitjes en de kerstborrels. En als je niemand kent bij een klant dan zit je zelfs in de kantine alleen te lunchen.” Freelance designer.
“Ik heb een keer een wanbetaler via een incassobureau tot op de stoep van de rechter gesleurd. Als je lid bent van FNV Zelfstandigen dan zit daar een gratis incassobureau bij. Je moet wel alles goed gedocumenteerd hebben, want anders kunnen ze niet voor je aan de slag.” Freelance art director.
​
“Ik heb wel bizarre situaties meegemaakt met freelancers. Zoals telefonisch bedreigd worden door een schuldeiser van een van onze freelancers: zal ik bij jullie langskomen met m’n vrienden van de F-side?” Creatief directeur.
​
“Ik maak me vooral zorgen over de houdbaarheid van het freelancen. Kan ik dit over 5, 10, 20 jaar nog wel doen? Ok, het werk zal veranderen maar daar kan je zelf op inspelen. Maar heel concreet: wie wil er straks een ouwe lul van 55 inhuren? Wat kan ik straks wat een jonge hond voor een kwart van mijn tarief niet kan? En wat dat tarief betreft, daar zit toch ook wel een max aan? Hoeveel rek zit daar dan nog in? En blijft wat ik nu heb dan altijd mijn inkomen? Wat dat betreft denk ik dat een vaste baan of een eigen bedrijf uiteindelijk toch onvermijdelijk voor me zal zijn.” Freelance motion graphic designer.
​
“Een nadeel van freelancen is dat je minder feedback krijgt. Geen evaluaties of beoordelingen. Of ze je nog eens inhuren of niet komt nog het dichtst bij een functioneringsgesprek. Wat je dan volgende keer beter moet doen, dat is vaak vissen.” Freelance copywriter.
Anekdote: Mathilde en het domme bureau
Er zijn ook bureaus en opdrachtgevers die niet weten wat de term freelance betekent. Dus brace yourself voor amateurs en onwetenden. Een aantal jaar geleden wilde Mathilde zich verdiepen in een nieuw specialisme. Laten we dit specialisme even Liquid Marketing noemen. Dat specialisme bestaat niet, dus Mathilde hoeft niet bang te zijn dat ze met dit stukje iemand schoffeert.
​
Om deze nieuwe tak van sport onder de knie te krijgen, ging Mathilde een half jaar lang klussen bij het bureau LiquidCommodo. Drie dagen in de week zoog ze de nieuwe materie in zich op. En ondertussen maakte ze het bureau blij met haar creatieve output.
​
Na dat half jaar werd Mathilde gebeld door het bureau LiquidUltricies. Inderdaad; ook gespecialiseerd in Liquid Marketing. De klus die ze daar ging doen, had echter niets te maken met deze nieuwe vorm van reclame. Jammer, want ze wilde graag verder groeien in Liquid Marketing.
Na een paar weken ontdekte LiquidCommodo dat Mathilde aan het werk was bij LiquidUltricies. LiquidCommodo was not amused om het zachtjes uit te drukken. Of Mathilde wel goed bij haar hoofd was! Hoe komt ze erbij om te gaan werken bij de concurrent? Dat kan zomaar niet! Een beetje bedrijfs-geheimen van LiquidCommodo doorspelen naar LiquidUltricies zeker!
Mathilde was perplex. Ze wist niet hoe ze moest reageren. Ze probeerde de vreemde reactie een beetje weg te wuiven. Daar nam LiquidCommodo echter geen genoegen mee. Het bureau bleef boos en verontwaardigd.
​
Toen ontplofte Mathilde. Weet LiquidCommodo dan niet wat het begrip 'freelancer' betekent? Zou het bureau net zo reageren als ze ontdekken dat hun glazenwasser ook de ruitjes sopt van LiquidUltricies? Krankzinnig!
​
Mathilde was boos en zeer teleurgesteld in LiquidCommodo. Na een tijdje kon ze het gelukkig een beetje van zich afzetten, maar het maakte haar wel duidelijk dat freelancen niet enkel rozengeur en maneschijn is. Als freelancer kom je nu eenmaal gekken en dwazen tegen. Daar kun je helaas niets tegen doen. Probeer het te negeren. En trek het je niet persoonlijk aan. Dat is het beste wat je kunt doen. Een discussie met imbecielen win je namelijk nooit. Dan kun je beter gewoon weglopen.
Anekdote: Het bureau dat al failliet was
Een triest verhaal dat iedere freelancer vroeg of laat een keer zal meemaken: fluiten naar je geld omdat je opdrachtgever failliet is.
Deze anekdote gaat over een Amerikaans bureau met vestigingen over de hele wereld - inclusief Amsterdam.
Deze laatste vestiging zat echter in zwaar weer. De leiding besloot alles op alles te zetten in een pitch. Een hele batterij aan freelancers werd ingeschakeld in een poging om een klant te winnen. Maar het mocht niet baten. De directie in de VS besloot daarop om de vestiging in Nederland failliet te laten verklaren. Met als gevolg dat die hele batterij aan freelancers niet uitbetaald werd.
Het schijnt te gaan om een slordige 80.000 euro aan freelancegeld dat niet werd betaald. Sommige freelancers hadden drie weken non-stop gewerkt voor het bedrijf. Allemaal voor niets, bleek achteraf.
​
Deurwaarders - en andere praktijken om nog geld te innen – hadden geen zin. De vestiging in Nederland had geen enkele Nederlandse klant. Er kon dus helemaal niets van deze kale kip worden geplukt.
Het vreselijkste aan het verhaal is dat de contactpersonen in Amsterdam donders goed wisten dat ze de freelancers niet zouden kunnen betalen. Ze hadden de freelancers aan het werk gezet wetende dat ze nooit een cent van de firma zouden krijgen. Willens en wetens hebben ze dus misbruik gemaakt van de vrije vogels.
​
Een aantal freelancers is er behoorlijk van geschrokken. En in plaats van maandelijks hebben ze besloten om voortaan wekelijks facturen te sturen naar hun klanten. Zodat ze – bij een eventueel faillissement – meer kans hebben op geld. Als het dan weer misgaat, ligt hun factuur in ieder geval bovenop de stapel van de curator.
​
Maar bij een buitenlandse onderneming heeft dit alleen zin als de vestiging in Nederland minimaal één Nederlandse klant heeft.
​
"Dit verhaal gaat over een groot internationaal bureau met een vestiging in Amsterdam. Ging opeens over de kop. Waarbij veel freelancers de dupe waren. Het reclamebureau had een Nederlandse operational director, die alle problemen verborgen hield voor de freelancers. Die hebben nu met z'n allen een rechtszaak aangespannen. Maar ik vraag me af of daar überhaupt iets uit komt. Sommige freelancers hebben 2 tot 3 weken voor niets full time gewerkt en andere freelancers zelfs 2 tot 3 maanden. Het faillissement van het bureau was al aangevraagd voordat de freelancers werden ingehuurd. De operational director was opeens met de noorderzon vertrokken. En al die mensen die ze aan het werk had gezet zijn nu zwaar de lul." Esther Verkaaik, co-owner DaybreakContent.
Freelancers en faillissementen
Op www.zzp-nederland.nl is veel informatie te vinden over wat te doen bij een faillissement van een opdrachtgever. Een paar van de tipjes:
​
Als zzp’er is het helaas zo dat je achteraan in de rij staat om betaald te krijgen. Vaak is er sowieso al niet veel meer te verdelen. Allereerst worden de zogeheten preferente crediteuren betaald. Deze crediteuren krijgen voorrang. Dat zijn onder meer de Belastingdienst, het UWV Werkbedrijf, banken en de pensioenfondsen. Vervolgens zijn de eventuele personeelsleden van het failliete bedrijf aan de beurt. Als laatste in de rij staan de ‘gewone’ crediteuren, waaronder dus ook de zzp’ers.
​
Meld je direct als crediteur bij de curator nadat een faillissement is uitgesproken. Doe je dat niet, dan kun je helemaal toedeledokie zeggen tegen je geld.
​
En vergeet niet om de Belastingdienst in te lichten over de vorderingen die je nog hebt liggen bij een curator. Als je facturen niet - of slechts deels - betaald worden, dan hoef je over het niet-betaalde bedrag geen inkomstenbelasting of omzetbelasting (btw) te betalen. Bron: ZZP Nederland.
Anekdote: Aan het lijntje
(Door een freelance copywriter)
​
Het verhaal begint een jaar of twee geleden denk ik. Ik kwam via via bij een jongen terecht die een financiële site voor jongeren aan het maken was. En daarvoor had hij een copywriter nodig. Hij was er al een paar jaar mee bezig en het stond al aardig in de steigers. Alle software, de interface, het design… het was voor een groot gedeelte allemaal al klaar. Hij had puur iemand nodig die alle vragen en alle copy ging schrijven. Ik kende hem ook via andere mensen, dus het voelde wel betrouwbaar.
​
Uitgesmeerd over twee maanden was het zo’n twee weken werk. Het begon al op het moment dat ik een offerte maakte. Hij zei: “Dat is goed, maar mag ik je vragen om de factuur pas in december te sturen?” Het project liep lang daarvoor: in september en oktober, maar ik dacht: prima, dan wordt het niet binnen een maand, maar binnen twee maanden betaald. Dat gaf wel aan dat ie blijkbaar niet zo heel dik in z’n geld zat. Misschien had ik toen al een luchtje moeten ruiken.
​
Maar goed, ik ben voor ze aan het werk gegaan en dat ging allemaal heel erg goed. Ze waren heel blij met de dingen die ik deed. En op een gegeven moment heb ik de factuur uitgestuurd. En die werd toen niet betaald. Dat duurde een maand of drie of zoiets.
Ik heb toen gebeld en gevraagd hoe het er nou mee zit. “Komt allemaal goed, maar we zitten nog op een geldschieter te wachten.” Een soort verhaal waarbij je ook al van alles kunt denken. Ze hadden trouwens ook nog een aantal aanpassingen. Toen dacht ik wel al een beetje; moet ik dat nou wel of niet doen? Maar dan doe je dat toch gewoon, want je zit nu eenmaal in die klus. Ik heb wel aan de eigenaar van het beeveetje gevraagd of er wel betaald zou gaan worden. “Ja, ja, ja natuurlijk joh!” Het klonk allemaal heel erg met het hart op de hand. Dus ik heb toen de aanpassingen gedaan en gewacht op de betaling, maar die kwam dus niet.
​
Een paar maanden later weer ‘ns gebeld, want het ging wel om 5200 euro, dus wel de moeite waard. Kort daarna gingen ze alle mensen die ze freelance voor ze hadden laten werken - een man of acht – tegelijk mailen: “Helaas heeft een van onze investeerders zich teruggetrokken. Maar geen nood, want we zijn alweer met andere mensen aan het praten. Dus we vragen alleen nog even jullie geduld.”
​
Toen begonnen we ons wel een beetje ongemakkelijk te voelen. Ik bleef echter geduldig wachten. Ik dacht: ik kan er wel bovenop gaan zitten, en ze bombarderen met allerlei dreigementen, maar laat ik dat nou maar niet doen.
De hele tijd bleven er mailtjes voorbijkomen over dat ze nieuwe afspraken hadden. “Het ziet er goed uit! We horen het volgende week!” Tot het opeens heel lang stil bleef. Ik voelde aan mijn water dat het niet goed ging; ik wist toen dat ik kon fluiten naar mijn geld.
Ruim een jaar na die bewuste december – het zal dus januari 2014 zijn geweest - kwam het laatste bericht. Hij belde me wel zelf op; die kerel die het bedrijf had opgezet: “Slecht nieuws, ik ben failliet. Je krijgt binnenkort een brief van de curator, maar het spijt me heel erg. Ik kan alleen maar zeggen, dat als ik ooit nog ‘ns iemand nodig heb waar ik werk naar toe kan schuiven, dan zal ik dat zeker doen! Want ik werk nou eenmaal met mensen.” Hij wekte dus de indruk dat ie het nog goed zou maken. En daar wacht ik nu nog steeds op.
​
Een meisje had veel ontwerpen gemaakt voor de site en ging dus ook het schip in. Dat bedrag was ongeveer de helft van wat ik had uitstaan. Maar waar ik wel van stond te kijken, was dat haar vader het voor haar opnam. Die begon een enorme lastercampagne met beschuldigen. Via mail en op twitter. Daarmee begon ie de eigenaar van dat bedrijf snoeihard aan te pakken. En er gingen ook mailtjes rond waarmee we ‘m dan met z’n allen ook privé konden aanpakken.
​
Het is natuurlijk allemaal niet goed gegaan. Het bedrijf had gehoopt met een af-product investeerders te krijgen, want in het begin was er waarschijnlijk helemaal geen geld. Daar had ie eerlijk over moeten zijn. Hij had heel veel favors gevraagd van mensen met het verhaal dat het geld wel zou komen. Dat was niet ok. Maar om dan te kijken of je mensen persoonlijk met de grond gelijk kan maken; dat vond ik dan wel weer wat ver gaan. Het is veel geld, maar voor mij zijn het alleen maar uren die ik erin gestopt heb. Maar ik schrok hoe sommige mensen heel agressief worden en op persoonlijke titel iemand willen gaan aanpakken.
​
Ik moet trouwens nog wel de belasting daarover terugvragen. Want die heb ik wel al lang en breed betaald. Dat vergeet ik steeds! Ik heb daar zowel btw én inkomstenbelasting over betaald. Maar voorlopig heeft het me alleen maar geld gekost. En dat is nou ook weer niet de bedoeling.
Wat ik vooral geleerd heb is dit: er wordt vaak gezegd dat freelancers niet-loyale corporate hoeren zijn, maar het is juist het tegendeel: freelancers zijn vaak erg loyaal en werken soms tegen beter weten in door. Zo was het bij mij in elk geval; zelfs toen er bij mij al een luchtje - of eigenlijk: dikke strontlucht – aan het project zat, heb ik toch nog te goeder trouw aanpassingen gedaan en er uren in gestopt.
Anekdote: De freelancers die het niveau niet aankonden.
Door Jordi Romkema.
Creative director en managing partner Superhero Cheesecake.
​
We hebben gelukkig maar twee nare ervaringen met freelancers. In beide gevallen cancelden ze een boeking toen ze al aan het werk waren voor ons. De eerste freelancer zat hier net een dag te werken. Hij had al onze informatie gekregen over hoe wij precies werken. En het project was ook duidelijk uitgelegd. We laten namelijk altijd van tevoren weten aan freelancers wat het werk precies inhoudt. Maar toch liet hij ons op de dag zelf weten dat hij het niet aan kon.
​
Het tweede geval was erger. Deze freelancer zat al twee weken bij ons te pruttelen. En opeens stapte hij uit het project omdat hij het niveau te hoog vond of de materie niet begreep. Hij stopte er opeens mee en ging boos naar huis. Maar hij wilde wel dat we alles gingen betalen. “Ik heb de klus bij jullie gecanceld, maar ik heb pas vier dagen later een nieuwe klus kunnen krijgen. Dus die vier dagen moeten jullie ook betalen.” Wij hebben geweigerd om de volle twee weken te betalen. Hij kreeg slechts twee dagen van ons, want hij had ons zo in de steek gelaten.
Jaren later heeft hij ons weer benaderd. En toen had hij spijt. Hij zag in dat hij dat nooit zo had moeten doen. Hij bood z’n excuses aan en wilde zelfs die twee dagen nog terugbetalen.
Wij delen onze lijst met freelancers soms met onze opdrachtgevers. Maar dit soort freelancers komen dan snel op de lijst te staan met de vermelding: absoluut niet inhuren, want hij laat je zitten. Dat soort comments zetten we er altijd bij. Je probeert namelijk elkaar altijd een beetje te helpen. Net als bij de vraag of je nog een goede freelancer kent, delen we ook de minder positieve ervaringen.
Anekdote: De grote ondergang van de grote agent
Tijdens de gouden tijd in freelanceland was er een agentschap dat snel op-kwam en ook weer net zo snel ten onder ging. Het was een agent die zich had gespecialiseerd in de non-creatieve functies in marketing en communicatie. Dus denk aan projectmanagers, accountmanagers en trafficers. Het agentschap groeide als kool en was op een gegeven moment de grootste speler in de markt.
“Ze wisten al dat de boel ging klappen. En er waren heel veel mensen voor ze aan het werk. Maar die kregen niet betaald; “Nee, dat komt volgende week, sorry, de week daarop, maar dan vrijdag.” En toen gaven ze in Cannes nog een feest voor creatief directeuren in Plage Royale. Wat dat gekost heeft wil je ook niet weten. En drie weken daarna ging de stekker eruit. Een heleboel freelancers moesten toen nog twee maanden geld krijgen, maar die kregen dus niks. En met zo’n groot feest erbij worden mensen natuurlijk behoorlijk zuur.” Vincent Mispelblom Beyer, headhunter Flexfirm.
Anekdote: De loslippige freelancer
(Door Aad van Hoven, creative director en partner Bureau Kellerman.)
​
We liepen laatst tegen een nieuwe freelancer aan. Een tip van een freelance-team. Die hebben we gebeld en heeft hier vervolgens een goede klus gedaan. Concept uitgewerkt, photoshop-dingen, mooie design: lekker!
​
Na een paar keer met ‘m gewerkt te hebben, wilde hij een keer met me praten over een vaste baan. Hij twijfelde of hij nou wilde blijven freelancen of dat hij weer in vaste dienst moest gaan. Nou hebben wij toevallig nieuwe klanten erbij en gaan we uitbreiden, dus er valt altijd over een vaste baan te praten. Maar we gaan natuurlijk niet jan en alleman aannemen; we zoeken wel naar goede mensen. Toen ik vroeg waarom hij met ons wilde praten begon ie opeens enorm uit de school te klappen over zijn agent. Alle ins en outs. Over tarieven. En over hoe er volgens hem gehandeld zou worden. Kortom, de hele vuile was werd buiten gehangen. En dat vond ik niet ok. Want ik werk goed met die agent. Ik heb nooit problemen met ze gehad. Het zijn verhalen waar je ons als bureau niet mee moet vermoeien. Hij klaagde ook over de manier waarop zijn agent hem betaalde. En hij vroeg ook aan onze boek-houder of hij rechtstreeks aan ons mocht factureren.
​
Om een lang verhaal kort te houden: ons eerste enthousiasme over die jongen was snel weer weg. Dus daar zijn we mee gekapt. Hoe goed hij ook is. En hoe blij we ook waren over z’n werk. Die jongen gaat gewoon niet meer gebeld worden.
