Hoofdstuk 8:
'De tussenvogels'
Een hoofdstuk over agenten, collectieven en netwerkorganisaties.
Freelancen zonder agent
Als je besluit zonder agent te werken, doe je alles zelf: van het opnemen van de telefoon tot het versturen van de factuur. Er zijn echter wel mogelijkheden om taken waar je niet zo goed bent uit te besteden.
​
Zo heeft de ene freelancer een schat van een vrouw die alle administratieve en financiële rompslomp regelt. Andere freelancers kiezen weer voor een payrolling service. Die het versturen van de facturen van je overneemt.
​
Als je alle voor- en nadelen van een agent naast elkaar zet, is zelf doen de beste optie. Je hebt nu eenmaal gekozen voor een zelfstandig bestaan, dus vul het dan ook zelfstandig in. Door alles zelf te doen, haal je bovendien de ondernemer in jezelf naar boven. En de freelancer van de toekomst is een ondernemende freelancer.
​
De zelfstandige freelancer is bovendien nooit lui. Omdat ie zelf voor z'n promotie, agenda en netwerk moet zorgen. Veel freelancers die comfortabel bij een agent zitten, gaan lekker achterover hangen en worden laks.
​
De zelfstandige freelancer houdt bovendien alle centjes zelf. Het is jouw winkel. En alle inkomsten zijn dan ook voor jou.
De uitzonderingen
Er zijn natuurlijk wel uitzonderingen. Sommige vrije vogelrassen kunnen nou eenmaal niet zonder een agent of tussenpersoon.
De meeste zelfstandigen hebben eerst een jaartje of vijf in vaste dienst gewerkt. Daar hebben ze keurig het reilen en zeilen van hun vak onder de knie gekregen. En als ze dan op een mooie dag voor het vrije bestaan kiezen, weten ze precies wie ze waar moeten bereiken, hoe processen verlopen, hoe ze uren moet schrijven, hoe briefings werken, hoe klantrelaties werken, enzovoorts.
​
Er zijn echter ook zelfstandigen die niet - of nauwelijks - kunnen beginnen met een vaste baan. Denk daarbij aan illustrators, visualisers, fotografen of regisseurs. Voor hen is er niet een bedrijf of bureau waar ze eerst een paar jaar de kat uit de boom kunnen kijken. Na hun opleiding worden ze meteen in het freelancediepe gegooid.
​
Zonder een agent of tussenpersoon zouden deze freelancers waarschijnlijk verdrinken in alle nevenactiviteiten die op hun pad komen en waar ze niet op zijn voorbereid. Denk daarbij aan netwerken, briefen, factureren, boek-houden, zelfpromotie, enzovoorts.
Voor deze freelancers is het een goed idee om zich aan te sluiten bij een agentschap of een collectief. Overigens lopen deze twee behoorlijk door elkaar heen. Veel collectieven hebben een agent in dienst. Veel agentschappen noemen zich een collectief. En veel freelancers zijn zowel bij een agent als bij een collectief aangesloten. En freelancen daarnaast ook nog solo of via een netwerkorganisatie.
Klein Opdrachtgevers Onderzoek
Aan opdrachtgevers werd gevraagd waar zijn hun freelancers vinden. De meesten – 69% - halen die gewoon uit hun eigen netwerk. Wat dus aangeeft hoe belangrijk het is voor freelancers om te netwerken. Zorg dat je continu kennismaakt met nieuwe klanten en hou je bestaande relaties warm. Slechts 21% van de opdrachtgevers neemt contact op met een agentschap of een collectief voor een freelancer.
De agent
Een agent is jouw vertegenwoordiger. Hij regelt je agenda; van opties tot boekingen. Hij regelt de financiële kant; van tarieven tot facturen. En hij probeert je te promoten bij opdrachtgevers. Die agent doet dat natuurlijk niet voor niets. Hij krijgt een jaarlijks bedrag of een percentage van je verdiende centjes.
​
Elke agent is natuurlijk anders. De een doet ook de boekhouding voor je, de ander organiseert elke maand een netwerkborrel en weer een ander heeft een online tool om je portfolio in te richten.
Klein Opdrachtgevers Onderzoek
Op de vraag ‘wat zijn de voordelen van een agentschap’ vielen de antwoorden tegen. Hierbij moeten we natuurlijk wel als kanttekening plaatsen dat van de ondervraagden 74% aangaf überhaupt geen gebruik te maken van agenten. Dus waarschijnlijk kleurt dit wel de uitslag…
​
1. ‘Ze hebben altijd wel iemand die geschikt voor ons is.’
Voor 33% is dit het grootste voordeel van agenten. Bij 19% staat dit op de tweede plaats. De overige 48% ziet dit voordeel helemaal niet.
​
2 ‘Ze weten precies wat we zoeken’
Dit staat slechts bij 15% van de opdrachtgevers op de eerste plaats. 44% ziet dit voordeel helemaal niet.
3. ‘Eén aanspreekpunt voor alle freelancers’
Dit voordeel staat slechts bij 7% op de eerste plaats. 56% ziet dit voordeel helemaal niet.
Op de vraag ‘wat zijn de nadelen van een agentschap’ werd meer gereageerd. Ook hier de kanttekening dat 74% van de ondervraagden helemaal geen gebruik maakt van agenten. Dus dat zal waarschijnlijk ook hier dikke invloed hebben gehad op de uitslag.
​
1. ‘Ze overdrijven soms over de kwaliteiten/skills van de freelancer’
52% ziet dit als het grootste nadeel van agenten. 19% heeft dit gelukkig nooit als een nadeel ervaren.
​
2 ‘Geen direct contact met de freelancer over beschikbaarheid’
30% ziet dit als het grootste nadeel van agenten. 33% kent dit nadeel gelukkig niet.
​
3. ‘Geen direct contact met de freelancer over tarief’
19% ziet dit als het grootste nadeel van agenten. 37% kent dit nadeel gelukkig niet.
Klein Freelancers Onderzoek
Ook dit is een beetje vertekende uitslag. Je hebt namelijk actieve freelancers en passieve freelancers. De actieve freelancers hebben geen agent nodig en regelen alles zelf. Passieve freelancers wachten rustig bij de telefoon tot hun agentje weer belt. En als je een enquête verstuurd, dan zijn het natuurlijk ook alleen de actieve freelancers die reageren. De passieve freelancers nemen hooguit de moeite om het enquêtemailtje te verslepen naar hun prullenmand. Met andere woorden; op de vraag of je bij een agent zit of alles zelf regelt, zei 100% dat ze het helemaal zelf doen. Slechts twee freelancers gaven aan zowel zelf als via een agent klussen te regelen.
Vakgenoten over agentschappen
"I always prefer to contact our freelancers directly. I would recommend that candidates go direct to us rather than through an agency. Recruitment agencies tend to value volume and availability over quality and fit." Craig Stuarts, executive creative director Nomads.
​
"90% van de freelancers die rondloopt zijn oud-collega's van je. Daar heb je ooit mee gewerkt. Die ken je. Zeker dankzij de digitalisering. 7 of 8 jaar geleden had je agentschappen nog nodig, maar nu niet meer. Je hebt nu je eigen netwerk. Het irriteert me dat er een agent tussen moet zitten. Ik schakel veel liever met een freelancer een op een." Niels de Wit, creatief directeur The Oddshop.
​
"Het is aan jou om te bepalen met wie je wilt werken. Niet aan een agent. Ik heb helemaal niets aan een agent. We wilden een keer een regisseur regelen via een agent. Iemand die we graag wilden hebben scheen helaas niet te kunnen. Maar later sprak ik hem. En hij zei: als ik het had geweten, dan had ik het gedaan." Remy Kurpershoek, creatief directeur XXS.
“Mijn boekingen en mijn agenda regel ik zelf. Ik zou wel een hele slechte trafficer zijn als ik geen agenda kon beheren. Tevens heb ik niet de ervaring dat agentschappen mij in de watten zouden leggen. In het geval van een klus via een agentschap, betaal ik de agent, omdat hij het bureau serviced in zijn zoektocht naar een freelance-oplossing. Het kost mij geld en tijd. Ik heb nog geen positieve ervaringen met een agentschap. Helaas opereren te veel agent-schappen nog op een ouderwetse manier.” Freelance trafficer.
​
“Grote opdrachtgevers kiezen er soms voor om al hun freelancers via één agentschap in te huren. Is makkelijker. Minder administratie. Maar er zijn een heleboel goede freelancers die niet via dat ene agentschap werken. En als ze dan toch voor die opdrachtgever willen werken, worden ze gedwongen om dit via dat agentschap te doen. Dat is toch raar? Je kunt freelancers toch niet dwingen om via een bepaald kanaal te werken. En sommige agenten dwingen zelfs hun freelancers om een dure bedrijfsaansprakelijkheidsverzekering af te sluiten.” Jolanda Stokman, group manager production/studio EU Bose.
​
"We gebruiken voor creatieven meestal agenten." Patrick de Zeeuw, owner Alfred.
"Ik heb goed contact met agentschappen. Maar als ik een freelancer direct kan benaderen, dan doe ik dat. Want anders zit er altijd een schakel tussen. Omdat je niet direct met een freelancer praat, komen dingen soms vreemd door. De interpretatie van een agent is in veel gevallen heel lastig. Ik heb vooral met fotografie en creatie daar zoveel last mee gehad, dat ik liever de freelancer rechtstreeks wil spreken." Esther Verkaaik, co-owner Daybreak-Content.
​
"Je hebt een agent om voor jou te netwerken. Jij bent die übergestoorde creatief die dat zogenaamd niet kan. En een agent zou voor jou deuren moeten openen. Maar dat doen ze dus niet. En dat vind ik heel erg gek. Een agent verdient geld via de freelancer. En dan mag hij daar best wel 'ns wat voor terugdoen. Als je een verlegen, timide freelancer bent die niet graag op de voorgrond staat, dan krijg je geen klussen. En daar zou je een agent voor moeten hebben. Om dat voor je op te lossen. Maar ik heb een agent hier nog nooit aan de lijn gehad om freelancers voor te stellen." Niels de Wit, creatief directeur The Oddshop.
​
"We vinden freelancers via ons eigen netwerk, LinkedIn en Google. Nooit via collectieven of agentschappen. Ons bureau heeft ze nog nooit nodig gehad." Mehrnoesh Forouzandeh, client director Anyone?
"I know a lot of people who are in a permanent job and want to go freelance. I always try to give them advice on how to build their network. Basically, it's about putting your portfolio out there. Just get out there and show that you’re passionate about your thing. Don't go to an agent. Find somebody who can do your financial stuff. Use your own personal friends to do it. Use your people skills, don't use an agent." Craig Stuart, executive creative director Nomads.
​
"Wij huren bijna nooit iemand via een agent in. Altijd rechtstreeks via ons eigen netwerk. Alleen als niemand beschikbaar is bellen we een agent." Jeroen Bijl, operations director CODE D’AZUR.
​
"Ik ben niet altijd blij met tussenpersonen. Zo heb ik een keer via een tussen-persoon vier programmeurs ingehuurd. Die van de ene op de andere dag hun werk neerlegden. Omdat ze niet betaald werden door de tussenpersoon. Maar wij - als bureau - hadden de tussenpersoon wél betaald. Die freelancers hadden hun geld nodig voor hun gezin. Sommige hadden al zeven maanden geen geld gekregen. Ze kregen dus niet betaald via de tussenpersoon, maar mochten van de tussenpersoon ook niet direct voor ons werken." Esther Verkaaik, co-owner DaybreakContent.
"We gebruiken bij voorkeur geen agent. Ik vind het zonde van het geld. En ik vind een agent niets toevoegen. Alleen als we iemand nodig hebben en we weten zelf niet waar we moeten zoeken, dan raadplegen we een agent. Maar verder vind ik het alleen maar lastig. Het maken van afspraken duurt drie keer zo lang. Dus ik bel liever de mensen zelf." Ester Groot, operations manager Jump! Communications.
​
“Ik werk hier niet vaak mee, omdat ik ze vaak opdringerig vind en het gevoel heb dat ze heel veel marge pakken. Ik heb geen idee of dat ook echt zo is, maar perceptie is tot het tegendeel is bewezen ook een waarheid. Daarnaast vind ik het omslachtig, want direct schakelen gaat altijd veel makkelijker.” Projectmanager.
​
“Wij hebben geen goede ervaringen met agentschappen. Met geen enkele, eigenlijk.” Creatief directeur.
“Freelancers benaderen mij altijd op een nette en vriendelijke manier. De recruiters – de tussenpersonen die aan deze talenten willen verdienen - daarentegen zijn echt een verschrikking. Dat lijkt wel het wilde westen. Zeker aan het begin van de maand, op maandagochtend dan moet ik mijn telefoon gewoon muten. Want dan word ik om de haverklap gebeld en op de meest botte manier te woord gestaan. Of recruiters die op LinkedIn met je willen connecten, maar niet uitleggen waarom en zich niet eens even netjes voorstellen. En die verpesten de markt wel een beetje. Want het kan zijn dat ik daardoor hele goeie freelancers misloop. Het is beter om me gewoon even een mailtje te sturen. Kort en krachtig, maar kom niet meteen met een kandidaat aanzetten. Vertel me gewoon eventjes in een paar zinnen waarom jij denkt dat je mij kan helpen. De developer markt is geëxplodeerd. Het is heel moeilijk om aan goede developers te komen. Dus die hele markt is overspannen. En ze zitten allemaal in dezelfde vijver te vissen. Dus daar komt denk ik die agressieve aanpak vandaan. En ik begin echt een beetje een aversie te krijgen tegen die recruiters. Dan kunnen freelancers me beter direct benaderen via LinkedIn, dan via een tussenpersoon. Het is jammer voor de goede recruiters, want die lijden aan de cowboys die er tussendoor komen.” Michael Kattenbeld, head of design & front-end RTL Nederland.
“Exclusiviteit is bij agenten ook een ding. Agentschappen vinden het niet leuk als je een eigen klus gaat doen. En ze vinden het helemaal niet leuk als je gaat werken voor een opdrachtgever waar ze jou lang geleden een keertje hebben geïntroduceerd. Maar hoelang moet een agent tussen jou en je klant blijven zitten? Als je één keer geïntroduceerd bent en je blijft tot het einde der tijden daar klussen doen, dan heeft een agent toch geen toegevoegde waarde meer? Bovendien kan een agentschap geen werk garanderen. Een freelancer moet dus wel de vrijheid hebben – en nemen – om gewoon z’n eigen opdrachten te doen. Agenten vragen heel veel loyaliteit. Vroeger werkte dat misschien, maar nu echt niet meer. Kortom, agenten moeten zowel aan opdrachtgevers en freelancers duidelijk maken wat hun toegevoegde waarde is.” Jolanda Stokman, group manager production/studio EU Bose.
“We hebben één keer via een freelancebureau iemand ingehuurd. Dat ging op zich ok. Maar als je dan met de freelancer praat, dan hoor je dat het helemaal scheef zit met het uurtarief dat wij afspreken met het freelance-bureau en met het bedrag dat de freelancer uiteindelijk krijgt. Van een tarief van 70 of 80 euro bleek de freelancer er maar 30 of 40 euro van over te houden. En als ik een freelancer goed vind, dan zit ik meteen aan zo’n freelancebureau vast. Een regeling die ook nog ‘ns elk jaar automatisch wordt verlengd. Dat vinden wij niet zo tof. En voor de freelancer is het ook niet aantrekkelijk meer om voor ons te werken. Zij zitten ook vast aan de constructie met het freelancebureau en verdienen niet voldoende aan ons.” Jordi Romkema, creative director en managing partner Superhero Cheesecake.
“Wij werken veel met agentschappen. Zoals Roughmen, Mach1 en Hunky Dory. Wij zijn een beetje een raar bureau. We zijn heel erg online, en dan ook nog ‘ns online display advertising: we bouwen dus heel veel banners. Maar daarnaast doen we een heleboel uiteenlopende dingen. Soms schuiven we dan aan bij een bestaande partij, maar soms doen we het helemaal zelf. We hebben dus onregelmatig freelancers nodig voor veel verschillende disciplines. De ene keer iemand die thuis is in automotive en dan weer iemand die feeling heeft met cosmetica. En soms hebben we alleen maar iemand nodig voor een stukje bodycopy. Daar helpen de agentschappen ons bij. Wat betreft designers en developers hebben we wel een sterk eigen netwerk, maar daaromheen is het een beetje hapsnap.” Thomas Termaat, owner De Franse Kamer.
​
“Bij agenten zit zoveel old school materiaal. De nieuwe generatie creatieven zitten niet bij agenten. En ik hoor bij freelancers steeds meer gemor over de agenten. “Ik draag 20 euro per uur af, maar wat doen ze eigenlijk voor mij?” De meeste agentschappen leveren nul toegevoegde waarde. Het agentschap waar ik destijds bij zat - Engels & Partners - was een grote uitzondering. Ze hadden hele goede randvoorwaarden, ze waren administratief heel sterk, contractueel deden ze het goed, ze waren eerlijk, ze waren transparant. Ze organiseerden borrels, etentjes, trainingen. Zij leverden altijd toegevoegde waarde.” Jolanda Stokman, group manager production/studio EU Bose.
“Wij werken vast samen met Mach1. Ze kennen ons en ze kennen onze eisen. Ze weten dan ook precies wat we nodig hebben. Tegenwoordig heeft Mach1 behoorlijk wat mensen in hun portfolio, dus als ik bel voor een bepaalde klus dan weten ze ook meteen wie ze naar ons moeten sturen.” Aad van Hoven, creative director en partner Bureau Kellerman.
“Ik heb een paar jaar bij een agent gezeten. Het begon al heel vervelend. Om toegelaten te worden moest ik namelijk eerst een aantal opdrachtgevers aandragen. Dus de eerste drie bureaus of adverteerders die op mijn pad zouden komen, moest ik dan voortaan onderbrengen bij de agent. Uiteindelijk bleek ik dus meer werk bij de agent neer te leggen dan dat ik terugkreeg. Op den duur heb ik toch maar geprobeerd om weg te gaan bij de agent. ‘Wat jammer dat je weg wilt gaan. Want er komen nu net opeens een heleboel nieuwe klussen aan. Wil je alsjeblieft nog een half jaartje blijven? Dan kun je er nog even goed over nadenken.’ Na die zes maanden – en 0 klussen – weer ‘ns gebeld naar de agent. ‘Wat jammer dat je weg wilt gaan. Want er komen nu net opeens een heleboel nieuwe klussen aan. Wil je alsjeblieft nog een half jaartje….’ Ho! Wacht even... Dat verhaaltje heb ik een half jaar geleden ook al keer gehoord. Het is klaar nu.” Freelance copywriter.
Anekdote: de handboeien van de agent
Een agent heeft natuurlijk veel voordelen. Ze promoten je bij klanten, ze organiseren netwerkborrels en ze nemen zorgen uit handen. Maar een agent heeft zo ook z’n nadelen. En dat blijkt wel uit de onderstaande anekdote. Waarbij de agent in kwestie meer op een bad cop lijkt dan op een good cop.
​
Freelancer Marie werkte altijd zelfstandig. Ze had nog nooit via een agent gewerkt. Op een dag werd ze benaderd voor een klus. Ze kreeg deze klus via freelancer Willem die helaas geen tijd had.
Freelancer Willem was bij de klant terechtgekomen via het bewuste agentschap. Freelancer Marie werd door de agent meteen voor het blok gezet. Ze mocht alleen via het agentschap werken voor deze klant. Zelf een afspraak maken met de klant was verboden. Nou is dit nog wel redelijk gangbaar bij agentschap/freelance-relaties. Alhoewel het al meteen een flinke vrijheidsbeperking betekende voor het vrije bestaan van Marie.
​
En het gaat verder. Want Marie had zich nu ook gecommitteerd aan een lijst dwingende afspraken. Zo moest Marie bij de klant werken volgens het tarief dat het agentschap haar dicteerde. Zelf onderhandelen met de klant over het tarief was een no go. Door dit dwingende tarief verloor Marie wederom een flink stuk vrijheid.
Van dit tarief gingen natuurlijk ook heel wat centjes naar het agentschap. Want oom agent wil zelf ook wat verdienen. Maar waarom eigenlijk? Marie kreeg de klus via freelancer Willem. Het agentschap had geen vinger voor haar uitgestoken, maar kon wel een aardige duit verdienen aan haar noeste arbeid.
​
En het werd nog spannender. Als Marie namelijk besloot om toch direct voor de klant te werken, zou ze direct een boete van 20.000 euro aan haar rok krijgen. En elke dag zou daar nog 'ns 2.000 euro bovenop komen. Door te dreigen met boetes krijgt het begrip agent opeens een hele andere betekenis.
​
Ergens is het gedrag wel te begrijpen. Het agentschap is een instituut uit het verleden. Freelancers van 2016 hebben geen agentschap meer nodig. Ze doen het helemaal zelf, ze werken samen in collectieven of maken gebruik van tools zoals LinkedIn. De agenten zien het lijdzaam toe en proberen nog zoveel mogelijk centjes uit de freelancer te knijpen voordat het te laat is.
Het collectief
De collectieven schieten als paddenstoelen uit de grond. Sommige van deze collectieven kiezen zelfs voor een gemeenschappelijke rechtsvorm als coöperatie. Zoals decooperatie.org, een collectief van freelance professionals uit de journalistiek.
Een collectief is een groepje freelancers dat samen de boer op gaat. De free-lancers hebben meestal hetzelfde beroep – of zijn werkzaam in dezelfde branche - en zijn ook vaak vrienden van elkaar. Ze helpen elkaar, geven elkaar tips en spelen ook klussen naar elkaar toe. Ze zorgen samen voor promotie en doen soms samen de administratie en de boekhouding.
​
Bij een collectief is er - meestal - geen derde persoon bij betrokken die zorgt voor de agenda en de feestjes. Dat doen de freelancers dan vaak zelf.
De netwerkorganisatie
Bij ‘Hoofdstuk 4: Je tijdelijke baas’ werden ze al even aangestipt: de netwerk-organisaties. Kleine lean en mean bedrijven waarmee je als freelancer semi-rechtstreeks voor opdrachtgevers (adverteerders) kunt werken.
​
Zelf omschrijven ze zich zo:
​
“Creatieve professionals in marketing, communicatie, design en development. Ons netwerk maakt dat we elke opdracht soepel uitvoeren. Alle kennis in huis, maar niet op de loonlijst. Dat maakt ons rijk aan mogelijkheden, maar efficiënt.”
​
Of zo:
​
“Een fysieke netwerkorganisatie voor zelfstandige professionals. Inmiddels zijn we uitgegroeid tot een bruisende club van 35 communicatieprofessionals die de ene na de andere coalitie sluiten als de opdracht daarom vraagt.”
En zo kijkt Bettina Dalenoord (marketing communicatie manager InShared) tegen de samenwerking met een netwerkorganisatie aan:
“We hebben samengewerkt met een netwerkorganisatie. En die hebben een hele grote pool met freelancers die ze op jouw klus laten werken. Wij vonden dat wel een heel interessant model, want dan heb je opeens toegang tot heel veel mensen die allemaal op een andere manier naar jouw merk kijken. Dus dat is leuk voor de variatie. Maar uiteindelijk is het voordeel ook het nadeel. Want je krijgt zo’n grote variatie dat de rode draad ontbreekt. Om echt goed werk te kunnen maken moet je een merk echt goed kennen.”
​
“Netwerkorganisaties kunnen leuke opdrachtgevers zijn voor freelancers, maar zitten er soms ongelofelijk uitknijpers tussen. Zo heb ik voor een clubje gewerkt dat wordt gerund door twee chefs. Ze komen nooit tegelijkertijd langs voor een review. Nee, dat doen ze steeds – expres – los van elkaar. Zodat ze nog wat extra kunnen zeiken over je werk en zodat je er nog wat extra gratis uren in moet stoppen. Verder moet je mee naar klanten voor briefings en presentaties, maar mag je er geen cent voor in rekening brengen. En tenslotte moet je bij hun in het pand werken, zodat ze je goed in de gaten kunnen houden. Eventjes lullen over Ajax of over het werk en je wordt al op je vingers getikt. Nare mensen.” Freelance copywriter.