Hoofdstuk 3:
'Het vrije gevoel'
Een hoofdstuk met de belangrijkste redenen om te gaan freelancen.
Klein Freelancers Onderzoek
​
Redenen waarom freelancers voor het vrije bestaan hebben gekozen:
​
Met stip op één staat ‘Vrijheid’ direct gevolgd door ‘Afwisseling’. Uiteraard werd ‘Noodgedwongen’ ook vaak genoemd. Maar de meeste freelancers die via een trap onder hun reet zzp’er zijn geworden, piekeren er niet over om terug in vaste dienst te gaan.
​
Andere redenen, zoals ‘Ondernemerschap’, ‘Geld’, ‘Sfeer’, ‘Avontuur’, ‘Ontwikkeling’ of ‘Politiek’ werden opvallend genoeg nauwelijks genoemd. Een enkeling ging freelancen om op die manier te zoeken naar een nieuwe leuke werkgever, maar kwam erachter dat niets zo leuks is als het freelancen zelf.
Wanneer zal ik gaan freelancen?
"Je kan het beter pas gaan doen als je een beetje een staat van dienst hebt. Liefst ook wat prijzen winnen eerst. Dan heb je de meeste kans op veel en leuke klussen, denk ik." Peggy van Neer, freelance copywriter en zelfstandig ondernemer.
“Je moet goed weten wat je kunt en wilt als freelancer, een beetje door-ontwikkeld zijn.” Freelance designer.
“Hoewel ik al eerder als freelancer heb gewerkt, ging na zo’n 15 jaar in het vak (en daarvoor nog 5 jaar in de tv-wereld) echt serieus de kogel door de kerk. Het grote voordeel dat je hebt als je al zolang bezig bent, is ontegen-zeggelijk je ervaring en je netwerk. Dat scheelt echt veel bij het binnenhalen van opdrachten.” Freelance copywriter.
Na hoeveel jaar ervaring moet je beginnen met freelancen? Dat is een niet te beantwoorden vraag. Ten eerste zijn er een heleboel beroepen waarbij je geen keuze hebt. Fotografen, visualisers, regisseurs... Zij kunnen niet eerst bij een bedrijf een aantal jaar keurig op de payroll staan om de kneepjes van het vak te leren. Zij worden meteen voor de leeuwen gegooid.
​
Gelukkig zijn er wel agenten en collectieven die deze kersverse freelancers begeleiden in hun kersverse schreden in het vrije leven, maar het blijft een onvoorspelbare ontdekkingsreis voor ze.
Andere beroepen – zoals tekstschrijvers, designers en art directors – hebben de mogelijkheid om eerst een paar jaar in de schoolbanken van een bedrijf te zitten. Als je die kans krijgt, doe dat dan ook.
Ten eerste leer je op die manier het freelancen vanuit de andere hoek; die van de opdrachtgever. In je vaste betrekking zal je waarschijnlijk vaak met freelancers werken en ontdek je dus hoe het is om freelancers in te huren, om ze te beoordelen en om met ze samen te werken.
​
Ten tweede is een vaste baan handig om kennis te maken met het reilen en zeilen van een bureau of bedrijf. Binnen de vier muren van de organisatie leer je hoe processen verlopen, welk visitekaartje verantwoordelijk is voor welke taak en hoe relaties verlopen tussen opdrachtgevers en adverteerders en tussen opdrachtgevers en leveranciers zoals freelancers.
​
In deze periode leer je ook wat bedrijfspolitiek is. En hoe collega's bepaalde spelletjes spelen om verder te komen dan jij. Als je gek bent op dergelijke spelletjes zou ik gewoon lekker in vaste dienst blijven. Maar als je na een aantal jaar langzaam knettergek wordt van het gekonkel, is het misschien tijd om te gaan freelancen. En dan weet je inmiddels precies hoe alles werkt. Je weet nu welke personen je moet benaderen bij een bedrijf. Je weet hoe je je werk moet afleveren. En je weet hoe de processen verlopen.
​
Een periode van vijf jaar vaste dienst is voldoende. En ruim op tijd om te vluchten voordat je gefrustreerd raakt van de bedrijfspolitiek.
Klein Freelancers Onderzoek
De 50 freelancers die meededen aan dit KFO’tje zijn gemiddeld na 8 jaar begonnen met freelancen.
Wanneer zal ik gaan freelancen?
Freelancen is niet meteen feest. Het duurt een tijdje om eraan te wennen. In het begin kan het zelfs vervelender zijn dan in vaste dienst. Minder zekerheid, minder veiligheid, meer werk, meer administratie...
​
Binnen een jaar - als het stof is neergedaald - zal je waarschijnlijk wel gewend zijn aan je nieuwe leven. En heeft de stress plaatsgemaakt voor genieten.
​
Memory Lane of Hell
Zit het even niet mee? En twijfel je aan je freelancebestaan? Denk dan even terug aan de heerlijke vastebaanellende die je nooit meer hoeft mee te maken. Neem een kopje koffie en droom even weg langs de memory lane of hell:
​
- Elke dag het vaste stukje file. Heen èn terug.
- Of - als je een ov'er bent - elke dag weer geen zitplek in de trein.
- Evaluatiegesprekken. Waar je uitvoerig moet bespreken wat je positieve en negatieve kanten zijn. En hoe je verwacht de komende tijd te gaan groeien en hoe je blablabla…
- Ellenlange vergaderingen. Een slapende reet. En gedachten die al drie kwartier niet meer volgen wat die man in dat grijze pak nou eigenlijk aan het ratelen is.
- Bedrijfsuitjes. In een kringetje elkanders hand vasthouden voor de kansloze teambuilding. Met rare pakjes aan stormbaanparcourtjes afleggen. Dwars door de modder en daarna glijdend over opblaasrommel. En dan heb ik het nog niet eens gehad over de stukjes, de liedjes en de speeches van al die o zo belangrijke mensen. Waar je natuurlijk wel hard voor moet klappen omdat het nu eenmaal de mensen zijn die je salaris betalen.
- Zomerse dagen dat je geen reet te doen hebt op de zaak. Maar je vaste contract verbiedt je om naar het strand of het terras te gaan.
- Steeds diezelfde lunch. En altijd ben je nèt te laat voor de eitjes of de pannenkoeken. Waarschijnlijk ingepikt door freelancers.
- Verplicht werken met een pc-fossiel. En die pc kun je pas aan de praat krijgen als je eerst je uren hebt ingevuld in een dramatisch onoverzichtelijk urensysteem.
- Wekenlang administratief gesteggel om een middagje vrij te vragen.
- Verjaardagverzoekjes: ‘Hee, jij kan toch zo leuk photoshoppen? Morgen is Margot van de administratie jarig. Ik heb hier een vakantiefotootje van haar, zou jij vanavond haar hoofd op deze bikinibabe kunnen plakken? Hahahaha… lachen man!’
- Tenenkrommende afscheidsspeeches van bureaudirecteuren. Zeker wanneer iemand gedwongen vertrekt. Alleen maar positieve woorden terwijl iedereen dondersgoed weet waarom diegene is ontslagen of ‘m peert.
​
Zag je het voor je? Mooi! Dan kun je er nu weer even tegenaan.
"Ik ken heel weinig freelancers die later weer in vaste dienst zijn gegaan en daar ook erg blij van werden." Remco Vroom, creative managing director TABWORLD.
​
“Werken in vaste dienst verkleint je blikveld en legt enorm veel beslag op je tijdsbeleving, wat verstikkend werkt. Ik weet nu al dat ik het na een paar maanden in vaste dienst benauwd ga krijgen.” Freelance art director.
​
“Niets is zo treurig als een oude creatief in vaste dienst die zichzelf elke ochtend naar zijn bureau sleept om vervolgens te horen van een 25 jarige klant dat ie zijn werk niet goed doet. Dat schrikbeeld (wat ik echt heb gezien) deed me beseffen dat ik nooit een oude creatief wilde worden bij een bureau. Dát, en ik haaaaaaat vergaderen.” Freelance art director.
​
“Met het betreden van de freelancewereld ben ik (zonder dat ik het in de gaten had) ‘'the bridge of no return' overgelopen. De voordelen van freelancen zijn, mits het goed gaat, zo groot! Zelf je werktijden bepalen, zelf je klussen bepalen, goed verdienen, en vooral niet het politieke gekonkel dat je altijd in een bedrijf hebt. Dat je 's nachts kan doorknallen als het moet, maar ook overdag een tukje kan doen in de hangmat op je studio. Zoveel vrijheid, dat zou nog een hele kluif zijn om dat op te geven.” Freelance motion graphic designer.
​
“Wat loondienst met je doet: het haalt het initiatief weg, je creativiteit weg; in welke positie dan ook.” Iris Buddingh, managing director Propaganda.
“Veel bureaus gaan opportunistisch om met hun personeel. Vooral van jonge creatieven wordt geacht dat ze enorm veel uren maken. Die uren berekenen bureaus keurig door aan hun opdrachtgevers. Maar de jonge creatieven zien van al dat harde overwerk vaak niet veel terug. De werk/privé balans is enorm verstoord onder vast personeel. En hoe creatief kun je nog zijn na 16 uur werken op een dag?” Jolanda Stokman, group manager, production/studio EU Bose.
​
Klein Freelancers Onderzoek
Op de vraag of je ooit terug zou kunnen keren naar een vaste betrekking zegt 6% ja en gilt 53% neeeee! 28% zou eventueel wel eigen baas willen spelen met een eigen bedrijfje. Slechts 13% van de ondervraagde freelancers geeft eerlijk aan geen idee te hebben over een vrije of vaste toekomst.
Vakgenoten over het verschil tussen vrij en vast
De geboorte van de freelancer die dit boekje voor u schreef
Na 13 jaar onderbetaald, ondergewaardeerd en onderuitgetrapt te zijn bij reclamebureaus, besloot ik het freelanceleven tegemoet te lopen. Ik had geen idee wat dit leven me zou brengen. Anno 2005 had Nederland al een paar crises achter de kiezen en dat was ook in huize Boogaert te voelen.
​
Mijn vrouw en ik hadden uitgerekend dat we het maximaal vier maanden vol konden houden zonder werk. Dus die vier maanden freelance waren erop of eronder. Als er niet voldoende klusjes binnen zouden komen, moest ik dus rap weer een nieuwe vaste baan zoeken.
​
Gelukkig druppelden al snel de eerste klusjes binnen. En na twee maanden liep mijn agenda over van het werk. De tijd vloog voorbij en ik was gelukkiger dan ooit. Ik had de vrijheid om mijn eigen klussen en klanten te kiezen. En ik had het voorrecht om elke dag te werken met een andere inspirerende god.
​
Ik was mijn eigen baas.
​
In de eerste 12 freelance maanden maakte ik leuker werk dan in de 13 jaar daarvoor. Ik ging fluitend naar mijn werk en kon mijn palet met kunstjes verbreden naar online communicatie, commerciële tv, mobiele applicaties en social platformen. Bovendien had ik al snel een enorm netwerk van briljante - en vooral leuke - zelfstandige mensen om me heen verzameld.
Maar... er is geen maar. Freelancen is vrijheid. En er is niets sterker dan vrijheid. Alle eventuele nadelen van het freelancen - zoals onzekerheid, traag betalende klanten of de fiscus - wegen niet op tegen het voordeel van de vrijheid. Vrijheid om zelf mijn werktijd en vrije tijd in te delen. Vrijheid om zelf te bepalen wat voor werk ik wil doen, waar ik dat wil doen, met wie ik dat wil doen, wanneer ik dat wil doen en hoe ik dat wil doen.
Iedere creatief moet - naar mijn bescheiden mening - minstens een keer in z'n leven op eigen benen hebben gestaan. Als freelancer of met een eigen bedrijf. Je moet het een keer ervaren hebben. Anders weet je niet wat je mist. En natuurlijk is de kans groot dat je na een jaar freelancen tot de conclusie komt dat het niets voor je is. Maar dan heb je in ieder geval meer inzicht in het leven van de freelancer en meer begrip voor deze vrije vogels. En als je dan zelf weer 'ns een eenpitter inhuurt, weet je precies wat hem of haar motiveert.
De stap naar freelance
2003. Twee jaar voor de grote freelancestap. Bij het laatste bureau waar ik in vaste dienst zat, liep ik tegen een burn-out aan. Ik had het helemaal gehad met het reclamevak. Ik vond creatief zijn leuk, maar alles wat erbij kwam kijken niet. En helaas is dat alleswaterbijkwamkijken-stukje veel en veel groter dan het creatieve stukje. Discussies met accountmensen, discussies met trafficmensen, discussies met klantenmensen. En daarna discussies met nog veel meer mensen. Zoals producers, regisseurs en cameramannen. Het ideetje bedenken is vaak slechts 1% van het werk. De constante battle om je idee goed tot leven te laten komen is de overige 99%. En die 99% was de oorzaak van mijn bijna-burnout.
​
Als freelancer kreeg ik enorm veel rust. Ik hoefde me namelijk alleen nog maar te focussen op dat ene procentje. De 1% creativiteit. En de rest mag het reclamebureau lekker zelf oplossen.
​
Veel mensen vragen me of ik het jammer vind dat ik daardoor niet bij het hele proces betrokken ben. Het antwoord is nee. Ik werk namelijk alleen voor de meest creatieve en meest professionele reclamebureaus van Nederland. Dus over de uitvoering maak ik me geen zorgen. Dat kunnen ze bij die bureaus namelijk veel beter dan iemand die niet van discussies houdt.
​
Even terug naar die burn-out. Via huisarts en shrink kwam ik uiteindelijk bij een loopbaanadviseuse terecht. Elke week deed ik daar vage en ingewikkelde testjes om mijn burn-out oplossing te vinden. Ik vond het allemaal een hoop gezweef en de nuchtere Hollander in me had bar weinig vertrouwen in de therapie.
Aan het eind van het onderzoek kwam het resultaat met een gepast advies. Uit de test bleek dat ik voor creativiteit een 9 scoorde. Voor alle duidelijkheid: dat mooie rapportcijfer betekent niet dat ik een van de meest geniale creatieven van Nederland ben, maar dat mijn persoonlijkheid het meest smacht naar creatieve arbeid. Uit de test bleek ook dat ik voor commercie bijzonder laag scoorde. Heel laag zelfs: een nul. Het advies van de therapeute was: ga freelancen. Zodat je je sterke eigenschappen kunt benutten - creativiteit - en geen aandacht meer hoeft te besteden aan zwakke eigenschappen zoals commercieel inzicht en het vermogen om discussies te winnen. En als ik zou gaan freelancen via een agentschap hoefde ik zelfs mezelf niet te verkopen. Dan zou ik dus echt heerlijk ongestoord creatiefje kunnen spelen.
​
Ik lachte de vrouw uit...
​
Freelancen? Ik? Ik vond het een ontzettend stom advies. Ik genoot van mijn negen tot vijf ritme en ik had op kantoor net zo'n leuke familie opgebouwd als thuis. Met een plantje, een tekening van de kinderen aan de muur en een portret van mijn vrouw voor me.
Ik negeerde het advies van de loopbaanconsulente en zocht mijn eigen oplossing: vier dagen werken in plaats van vijf. Dat bleek achteraf een te kleine pleister op een te grote wond. Die een paar jaar later met veel pijn en pus openbarstte... Met als conclusie dat ik weg wilde bij het bureau waar ik werkte. Ik besefte ook dat het dan de zesde keer zou zijn in 13 jaar dat ik ergens gillend wegrende.
​
Toen dacht ik terug aan het advies van de loopbaandame.
Ik vond dat ik het dan toch maar eens moest proberen. Elke twee jaar naar een ander bureau hoppen was ook geen optie. Ik besloot de stoute schoenen aan te trekken en het avontuur van freelancen tegemoet te lopen.
De freelance liefde
Om eerlijk te zijn, had ik niet verwacht dat ik het zo leuk zou vinden. Ik dacht dat ik mijn nieuwe status zou gebruiken om bureaus met elkaar te vergelijken. Freelancen is namelijk de perfecte manier om bij elk bureau even naar binnen te gluren. En om zo te bepalen waar je graag tot je 67e zou willen werken. Ik verwachtte binnen een jaar het ware bureau te hebben gevonden. Waar ik dan nog 30 jaar in vaste dienst leuke tekstjes kon schrijven. Met een nieuw plekje voor mijn plant en een nieuw muurtje voor de tekeningen van de kinderen.
​
Dat liep dus even anders...
​
Ik werd verliefd op het freelancen. Ik was mijn eigen baas. Ik voelde de vrij-heid in elke vezel van mijn lijf. Het veranderde me totaal. Ik transformeerde. En al snel leek ik in geen enkel opzicht meer op die sukkel die zo hield van zijn negen tot vijf ritme.
​
Die zwevende loopbaanmuts bleek achteraf gelijk te hebben. Freelance was mijn redding en mijn zin in het leven.
​
Als vaste kracht kon ik met moeite vier dagen werk in de week aan. Als freelancer liep ik zeven dagen in de week op wolken. Het werk was geen werk meer, werk was weer leuk geworden. Een professionele hobby waar ik ook nog 'ns meer geld mee verdiende.
Die nieuwe ik maakte zoveel energie in me los dat ik de hele wereld aankon. Ik bruiste van inspiratie en begon mezelf een stuk leuker te vinden. Ik kan mijn transformatie van werknemer naar freelancer nog steeds niet goed analyseren. Ik denk dat het iets te maken heeft met het feit dat ik als werk-nemer mijn creativiteit inzette voor de baas, terwijl ik als freelancer mijn creativiteit inzet voor mezelf. Als ik werk voor een baas - in dienstverband bedoel ik dus - dan is alles wat ik doe voor deze baas. Ik zorg dat de baas kan pronken met mooi werk, ik zorg dat de baas prijzen wint, ik zorg dat de baas nieuwe klanten binnenhaalt en op borrels doe ik gezellig een praatje met de klanten om de baas te pleasen.
​
Zodra ik de stap zette naar vrijheid, merkte ik dat ik het opeens voor iemand anders deed: voor mezelf. En voor niemand anders. Nou ja, misschien ook een beetje voor mijn gezin. Die mindshift zorgde ervoor dat ik drie keer zo hard ging rennen en drie keer zoveel lol kreeg in mijn werk. Netwerkborrels waren opeens geen verplichting meer, maar iets leuks.
​
Ik stapte ook sneller op potentiële opdrachtgevers af om even een praatje te maken. Om op die manier mijn eigen fabriekje nieuwe klanten te bezorgen. Lang leve het freelancen!
En lang leve de energie die dit bij me opwekte!
Freelancers zijn gelukkiger dan werknemers met een vaste baan. Wij vrije vogels wisten dat natuurlijk al lang. En onderzoeksinstituut TNO en het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) zijn er nu ook uit: “Zelfstandige ondernemers vaker tevreden over werk dan werknemers.”
​
- Een paar feitjes uit het onderzoek:
​
24% van de 1 miljoen zelfstandige ondernemers is zeer tevreden over hun werk. Bij de 7 miljoen mensen die in dienst zijn van een werkgever blijft dit steken op 17%.
​
55% van de zelfstandigen maakt zich wel ‘ns zorgen over de toekomst van hun bedrijf. Bij ondernemers die mensen in dienst nemen stijgt dat percentage opeens naar 64%.
​
Ondanks de onzekere economie heeft slechts 1 op de 4 zelfstandigen over-wogen om een vaste baan te zoeken. Slechts 1 op de 10 zelfstandigen heeft serieus gezocht naar een vaste baan. En maar liefst 84% van de zelfstandigen hoopt over vijf jaar nog steeds zelfstandig ondernemer te zijn. Dan moet dat freelancen wel erg leuk zijn!
Redenen om te gaan freelancen
In datzelfde onderzoek werd ook de vraag gesteld aan zelfstandigen waarom ze hebben kozen voor het vrije bestaan. Voor de meeste freelancers is dat overigens een optelsom van redenen:
Ik zocht een nieuwe uitdaging 34,3%
Ik heb altijd al als zelfstandige willen werken 31,1%
Ik wilde werk en privé beter kunnen combineren 12,7%
Ik wilde zelf bepalen hoeveel en wanneer ik werk 25,7%
Ik wilde niet (meer) voor een baas werken 20,0%
Mijn beroep wordt meestal als zelfstandige uitgeoefend 18,7%
Ik kon meer verdienen als zelfstandige 11,2%
Ik ben ontslagen of mijn vorige contract is niet verlengd 7,2%
​
Bron: CBS en TNO: Zelfstandig ondernemers tevredener over werk dan werknemers (16 juli 2015)
Vrije vogels zijn blije vogels
Vrije vogels hebben meer tijd voor hun nestje
Freelancen en kinderen op de wereld zetten is prima te combineren. Beter zelfs dan in vaste dienst. Je kunt je uren flexibeler om de morning sickness plannen. Je kunt tussen de weeën door nog even een designtje maken. En ook als de kleine spruit er eenmaal is, zal je zien dat je flexibele levensstijl een godsgeschenk is om hem of haar te voeden, naar school te brengen of te helpen met huiswerk.
​
En met de ZEZ Regeling (Zwanger En Zelfstandig) helpt Den Haag ook een handje mee om de financiële gaten tijdens je zwangerschap op te vullen.
